Φαιός και λευκός λιπώδης ιστός

Ο λιπώδης ιστός είναι ένα από τα μεγαλύτερα όργανα του σώματος και ο ρόλος του στην ενεργειακή ισορροπία και την ομοιοστασία των λιπιδίων του αίματος είναι σημαντικός. Υπάρχουν δύο είδη, ο λευκός (ΛΛΙ) και ο φαιός λιπώδης ιστός (ΦΛΙ). Ο ΛΛΙ χρησιμεύει για την αποθήκευση ενέργειας και ο ΦΛΙ για την κατανάλωση ενέργειας. Στον λευκό η ενέργεια αποθηκεύεται στο σπλαχνικό και υποδόριο λίπος μέσω της σύνθεσης τριγλυκεριδίων. Αποτελεί το 10% του βάρους του σώματος και η περίσσειά του σχετίζεται με πολλά μεταβολικά νοσήματα. Η αύξηση των λιπαρών οξέων που οφείλεται στην αυξημένη αποθήκευσή τους στον ΛΛΙ οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ και αθηρογόνων λιπιδίων, όπως LDL (Low Density Lipoproteins).

Αντίθετα, ο ΦΛΙ συμβάλλει στη θερμική ισορροπία, μέσω της παραγωγής θερμότητας, μεταβολίζοντας τα ελεύθερα λιπαρά οξέα και διασπείροντας την ενέργεια που παράγεται με τη μορφή θερμότητας. Η ικανότητά του αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι μπορεί να καίει το λίπος. Τα κύτταρα του ΦΛΙ μπορεί να προέρχονται από τα κύτταρα του ΛΛΙ αλλά μπορεί να έχουν ίδια προέλευση με τα κύτταρα του μυϊκού ιστού. Είναι υπεύθυνα για τη θερμογένεση που δεν σχετίζεται με το ρίγος προκειμένου να διατηρηθεί η θερμοκρασία του σώματος σε κρύο περιβάλλον.

Ο ΦΛΙ έχει μεγάλο αριθμό αγγείων και νεύρων καθώς και μεγάλο αριθμό μιτοχονδρίων σε σχέση με το λευκό λίπος. Η χαμηλή θερμοκρασία είναι το ερέθισμα ενεργοποίησης του ΦΛΙ. Σε χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος ο υποθάλαμος (μία περιοχή του εγκεφάλου) καθοδηγεί τα φαιά λιποκύτταρα να απελευθερώσουν νοραδρεναλίνη, μέσω ενεργοποίησης του νευρικού συστήματος, το οποίο, όπως αναφέρθηκε, είναι αυξημένο στον ΦΛΙ. Η νοραδρεναλίνη διεγείρει τη λιπόλυση και την απελευθέρωση ελεύθερων λιπαρών οξέων, τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν σε βιογένεση των μιτοχονδρίων, τα οποία παράγουν, εν συνεχεία, ενέργεια που διαχέεται με τη μορφή θερμότητας. Ο μεγάλος αριθμός μιτοχονδρίων στα φαιά λιποκύτταρα επιτρέπει την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ελεύθερων λιπαρών οξέων, ενώ ο υψηλός βαθμός αγγείωσης προάγει τη μεταφορά θερμότητας στο σώμα. Τελικά η θερμογόνος ικανότητα του ΦΛΙ οδηγεί σε αύξηση του μεταβολισμού σημαντικού αριθμού τριγλυκεριδίων με ευνοϊκή επίδραση στο βάρος του σώματος, μείωση της παχυσαρκίας και του κινδύνου εμφάνισης του σακχαρώδους διαβήτη.

Λόγω της ιδιότητας του ΦΛΙ να οξειδώνει το λίπος και τη γλυκόζη, η ενεργοποίησή του αποτελεί θεραπεία για τον σακχαρώδη διαβήτη και την αποφυγή αθηρογόνων πλακών στα αγγεία. Η ανακάλυψη μιας ομάδας ουσιών που ενεργοποιούνται με την άσκηση και επηρεάζουν τον μεταβολισμό του φαιού λίπους ανοίγει νέους ορίζοντες για τον ρόλο της άσκησης στον μεταβολισμό.

Ο ΛΛΙ και ο ΦΛΙ έχουν αντίθετους ρόλους στον μεταβολισμό. Ο ένας αποθηκεύει ενέργεια με τη μορφή τριγλυκεριδίων και ο άλλος σπαταλά ενέργεια με καύση της γλυκόζης και του λίπους. Η δραστηριότητα του ΦΛΙ φαίνεται ότι μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας, του βάρους του σώματος, του σπλαχνικού λίπους και έχει μικρότερη δραστηριότητα στους άντρες. Επομένως, ενδοκρινικοί παράγοντες, όπως οι κατεχολαμίνες (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη), η θυρεοειδής ορμόνη, η τεστοστερόνη και η κορτιζόλη επηρεάζουν τη δραστηριότητά του.

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.