Πώς βρέθηκαν οι ομογενείς στην Μαριούπολη, την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης

Από τον 6ο αιώνα είχε αρχίσει η ελληνική εποίκιση στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και στην χερσόνησο της Κριμαίας και η παρουσία τους είναι αδιάλειπτη εδώ και 27 αιώνες. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την Κριμαία Ταυρίδα σύμφωνα με το όνομα των κατοίκων της, των Ταύρων. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Ηρακλής όργωσε αυτή τη γη χρησιμοποιώντας ένα γιγάντιο ταύρο. Στα τέλη του 5ο αιώνα οι αρχαίοι Έλληνες αποικιστές άρχισαν να εγκαθίστανται κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας. Κάπου εκεί βρισκόταν και η μυθική Κολχίδα από όπου ο Ιάσονας πήρε το χρυσόμαλλο δέρας.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας πολλοί Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη ρωσική πλευρά της Μαύρης Θάλασσας για λόγους ασφάλειας. Από τον 18ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα, στον Καύκασο μετανάστευαν μαζικά οι Έλληνες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυρίως από την περιοχή του Πόντου. Το 1777, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, η Μεγάλη Αικατερίνη διέταξε την εγκατάσταση 18.394 Ελλήνων από τη χερσόνησο στη Βόρεια Αζοφική, κι έτσι έγιναν γνωστοί ως Έλληνες της Αζοφικής. Εκεί ίδρυσαν μια νέα πόλη, στην οποία θα δώσουν το όνομα της Παναγίας, τη Μαριούπολη. Οι «Γραίκοι» των ελληνόφωνων χωριών αυτοαποκαλούνται Ρουμέις και Γραικοέλληνετς, των δε ταταρόφωνων Ουρούμ και Γραικοτάταροι.

Οι Έλληνες της Κριμαίας ήταν δύο κατηγοριών. Ένα μέρος τους μιλούσε ελληνικά, και το άλλο τατάρικα (γλώσσα συγγενή με τα τουρκικά).

Οι ελληνόφωνοι ίδρυσαν τα χωριά: Γιάλτα, Ουρζούφ, Σαρτανά, Τσερμαλίκ, Μάλι (Μικρό) Γιανισόλ, Τσερντακλί, Στίλα και Κωνσταντινούπολη. Οι ταταρόφωνοι τα: Μανγκούς, Στάρι (Παλιά) Κριμ (Κριμαία), Καράν, Λάσπα, Καμάρ, Κερμεντσίκ, Μπογκατίρ, Ουλακλί και Μπέσεφ.

Στο χωριό Μπολσόι (Μεγάλο) Γιανισόλ κατοικούσαν και οι δυο κατηγορίες των Ελλήνων. Στην ίδια τη Μαριούπολη οι Έλληνες της Κριμαίας εμφανίστηκαν μαζί με τον μητροπολίτη Ιγνάτιο στις 26 Ιουλίου του 1780.

Στην Οδησσό την τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, υπήρχε μία καλά οργανωμένη ελληνική παροικία και η πόλη είναι συνδεδεμένη με την Ιστορία του Ελληνισμού, καθώς το 1814 ιδρύθηκε στην πόλη η Φιλική Εταιρεία.

Τον Δεκέμβριο του 1937, με απόφαση της σταλινικής ηγεσίας η ελληνική μειονότητα στοχοποιήθηκε, γιατί ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με την προτροπή των Γάλλων, έστειλε χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες στη μεσημβρινή Ρωσία (σημερινή Ουκρανία), στην Κριμαία στις αρχές του 1919, για να καταπνίξουν την επανάσταση των Μπολσεβίκων.

Περίπου 30.000 Έλληνες μεταφέρθηκαν στη Σιβηρία. Η ελληνική παιδεία απαγορεύτηκε, τα ελληνικά σχολεία έκλεισαν, τα ελληνικά τυπογραφεία καταστράφηκαν, οι αυτόνομες σοβιετικές ελληνικές περιοχές καταργήθηκαν. Εκατοντάδες έχασαν τη ζωή τους έπειτα από δίκες-παρωδία. Με ψευδείς κατηγορίες, εκτελέστηκαν όλοι οι Έλληνες διανοούμενοι, καθώς και χιλιάδες εργάτες και αγρότες ελληνικής καταγωγής. Πολλοί Έλληνες άλλαξαν τα ονόματά τους και τα έκαναν ρωσικά για να διασωθούν. Μόνο το 1937 εκδιώχθηκαν 3.628 Ελληνες και από αυτούς εκτελέστηκαν 3.479

Με την άνοδο στην εξουσία του Νικήτα Χρουστσώφ, οι Έλληνες της Ουκρανίας, όπως και της υπόλοιπης πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αποκτούν σχετική πολιτική ελευθερία.

Στις 25 Ιανουαρίου του 1989 στη Μαριούπολη, ιδρύεται ο πρώτος ελληνικός σύλλογος, με πρωταρχικό σκοπό την αναγέννηση της ελληνικής διαλέκτου της Μαριούπολης και η εκμάθηση της νέας ελληνικής γλώσσας. Την 25η Μαρτίου του ίδιου χρόνου γιορτάζεται για πρώτη φορά η εθνική μας εορτή και ακούγεται ο εθνικός ύμνος.