Γιατί τρώμε μπακαλιάρο την 25η Μαρτίου

Η 25η Μαρτίου έχει συνδυαστεί με τον μπακαλιάρο σκορδαλιά. Γιατί όμως έγινε αυτή η γαστρονομική επιλογή για τη συγκεκριμένη ημέρα και πότε καθιερώθηκε το έθιμο.

Η ιστορία του μπακαλιάρου ξεκινάει από την εποχή των Βίκινγκς, όταν το εμπορευόταν περίπου το 800 μ.Χ. Στη συνέχεια οι Βάσκοι κατά την περίοδο του Μεσαίωνα ξεκίνησαν και εκείνοι το εμπόριό του και με το πάστωμά του κατάφεραν να τον διατηρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάτι που ήταν απαραίτητο για τα ταξίδια τους.

Στην Ελλάδα ο μπακαλιάρος, που είναι ένα πολύ θρεπτικό ψάρι, ήρθε στο τραπέζι μας τον 15ο αιώνα και κέρδισε τη θέση του ως το «πιάτο» της ημέρας για την 25η Μαρτίου. Η νηστεία της Σαρακοστής είναι η μεγαλύτερη και πιο αυστηρή νηστεία της Ορθόδοξης εκκλησίας.

Σε συνέντευξη που είχε δώσει ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, Παναγιώτης Σκαλτσής στο "Βήμα" ανέφερε: "Στην περίοδο της Τεσσαρακοστής η νηστεία καταλύεται, διαφοροποιείται δηλαδή, τρεις φορές, δίνοντας μια ευκαιρία στους πιστούς για ενδυνάμωση μιας και η νηστεία αυτή είναι η πιο αυστηρή, αφού δεν επιτρέπεται ούτε το λάδι.

Η πρώτη από αυτές τις εξαιρέσεις γίνεται σήμερα, ανήμερα της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, όπως έχει καθιερωθεί η 25η Μαρτίου. Πρόκειται για μια χαρμόσυνη εορτή μέσα στην περίοδο του πένθους της Σαρακοστής.Επειδή είναι θεομητορική εορτή, αφιερωμένη στην Παναγία και ως εκ τούτου ιδιαίτερα σημαντική για τα μοναχικά τυπικά, καταλύονται το ψάρι, το έλαιο και ο οίνος.

Μια εξαίρεση που φαίνεται πως γενικεύθηκε – αν και σε ορισμένα κέντρα του χριστιανισμού προϋπήρχε – μετά την καθιέρωσή της το 692 μ.Χ. από την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο, γνωστή και ως "Εν Τρούλω Σύνοδος".

Όσον αφορά τη δεύτερη ημέρα διαφοροποίησης της νηστείας, που είναι η Κυριακή των Βαΐων, οι πατέρες της εκκλησίας δε συμμερίζονται την ίδια άποψη. Σύμφωνα με τη Στουδιτική παράδοση (Άγιος Θεόδωρος Στουδίτης), επειδή η εορτή αυτή θεωρείται Δεσποτική, είναι αφιερωμένη δηλαδή στον επίγειο βίο του Ιησού, οι πιστοί καταναλώνουν και πάλι ψάρι, λάδι και κρασί.

Για άλλους πατέρες όμως αυτό ισχύει μόνο την ημέρα του Ευαγγελισμού. Κατάλυση του λαδιού γίνεται και τη Μεγάλη Πέμπτη, σύμφωνα με τα μοναχικά τυπικά, ημέρα αφιερωμένη στην παράδοση του Μυστικού Δείπνου, οπότε τελείται και η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, η οποία τελείται μόλις 10 φορές το χρόνο."

Με εξαίρεση τα νησιά, όπου το φρέσκο ψάρι δεν ήταν ποτέ πολυτέλεια, στις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας ο παστός μπακαλιάρος εκείνες τις εποχές αποτέλεσε την εύκολη λύση, οπότε πέρασε στην παράδοση και κατά συνέπεια έγινε το εθνικό φαγητό της 25ης Μαρτίου.

Μαζί με τον μπακαλιάρο όμως η παραδοσιακή σκορδαλιά έχει την τιμητική της ως συνοδεία με το νόστιμο ψάρι, με τη συνταγή να είναι εξαιρετικά εύκολη.