Μεσολόγγι: «Ελεύθεροι» τη νύχτα, Πολιορκημένοι τη μέρα

Με το φως του ήλιου μαινόταν η σφοδρή αναμέτρηση πολιορκητών και πολιορκημένων. Ο θάνατός σου η ζωή μου, στους προμαχώνες. Όταν όμως έπεφτε το σκοτάδι και καταλάγιαζε ο πολεμικός πυρετός, ο καθένας έκανε τη δουλειά του στην προσπάθεια να επισκευασθούν οι φθορές.

Έσκαβαν, μετέφεραν χώμα και σανίδες ή άλλα υλικά στην πλάτη. Οι σκοποί στις επάλξεις έπιαναν την κουβέντα με τους Τούρκους. Άνθρωποι που αλληλοσκοτώνονταν όλη μέρα τη νύχτα συζητούσαν σαν καλοί γείτονες και πλησίαζαν τόσο κοντά ώστε ο ένας να ανάβει το τσιμπούκι του άλλου.

Υπήρχε λοιπόν μια ατμόσφαιρα ηρεμίας και συμφιλίωσης που σου έδινε την απατηλή εντύπωση πως την άλλη μέρα τα εμπόλεμα μέρη θα συμφωνούσαν στην κατάπαυση των εχθροπραξιών.

Ωστόσο το μίσος και η αντιπαλότητα υπέβοσκαν πάντα και γίνονταν αντιληπτά σε χαριτωμένα στιγμιότυπα όπως αυτό: Όταν ο Χότζας άρχιζε τις προσευχές του, οι Χριστιανοί κρεμούσαν ανάποδα τα γουρούνια, για να τον υποχρεώνουν να σταματά.