Τα «δίχτυα» του ρατσισμού στο ποδόσφαιρο

Ο ποδοσφαιρικός κόσμος συνεχίζει να στέλνει τα δικά του μηνύματα κατά του ρατσισμού, μετά τη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό στη Μινεσότα των Ηνωμένων Πολιτειών, που συντάραξε ολόκληρο τον πλανήτη. Τη στιγμή που στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού χιλιάδες κόσμου δεν σταματούν να διαδηλώνουν για τον άδικο χαμό του 46χρονου, παίκτες και σύλλογοι συμβάλλουν με τη σειρά τους στη μάχη κατά της κοινωνικής μάστιγας, με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε οι ομάδες της Μπουντεσλίγκα τίμησαν για ακόμα μία φορά τη μνήμη του Φλόιντ. Και όχι μόνο με αντιρατσιστικά μηνύματα στις φανέλες των παικτών πριν από την έναρξη των αναμετρήσεων της 30ής αγωνιστικής, αλλά και με την απόφασή τους να κρατήσουν ενός λεπτού σιγή και να γονατίσουν (σ.σ. σε ένδειξη διαμαρτυρίας) πριν από τη σέντρα των αγώνων ~όπως έγινε στο παιχνίδι της Μπορούσια Ντόρτμουντ με τη Χέρτα Βερολίνου. Η ποδοσφαιρική Γερμανία δεν ήταν η μοναδική χώρα στη μάχη κατά του ρατσισμού μετά τα γεγονότα στις ΗΠΑ, αφού ανάλογη ήταν και η κίνηση από συλλόγους άλλων χωρών της ηπείρου μας.

Ο «βασιλιάς των σπορ» δεν γινόταν να μείνει αμέτοχος σε αυτόν τον πόλεμο. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε, αν αναλογιστεί κάποιος ότι οι… πληγές του από τον ρατσισμό παραμένουν ακόμα ανοιχτές. Κρούσματα στο λαοφιλέστερο άθλημα του κόσμου έχουν καταγραφεί από τον περασμένο αιώνα και παρά το πέρας δεκαετιών ο ρατσισμός αποδεικνύεται «Λερναία Ύδρα», με τα φαινόμενα να πληθαίνουν αντί να εξαλείφονται. Θυμηθείτε τις δηλώσεις του Καρίμ Μπενζεμά ~«αν σκοράρω είμαι Γάλλος... αν όχι είμαι Άραβας»~, αλλά μεταξύ άλλων ακόμα και τον λόγο που ο Γιάγια Τουρέ δεν άφησε τον γιο του να ασχοληθεί με το ποδόσφαιρο. «Ο γιος μου δεν έγινε ποδοσφαιριστής λόγω του ρατσισμού. Θέλει να παίζει και θέλει να γίνει ποδοσφαιριστής, αλλά αρνήθηκα. Γιατί; Γι’ αυτά τα πράγματα» είχε πει τον περασμένο Δεκέμβριο στη «L’Equipe». Το «ΦΩΣ» ανοίγει το χρονοντούλαπο της Ιστορίας και σας παρουσιάζει ορισμένα από τα «αμέτρητα» γεγονότα από ολόκληρο τον κόσμο που έκαναν τον «βασιλιά των σπορ» να γονατίσει μπροστά στον ρατσισμό.

Το πρώτο Κόπα Αμέρικα και η... σκόνη ρυζιού

Αν γυρίσουμε πίσω τον χρόνο, ένα από τα πρώτα διεθνώς καταγεγραμμένα φαινόμενα ρατσισμού έλαβε χώρα στο παρθενικό Κόπα Αμέρικα, το οποίο διοργάνωσε η Αργεντινή. Στον εναρκτήριο αγώνα αυτού του θεσμού, το καλοκαίρι του 1916, η Ουρουγουάη είχε ξεκινήσει την πορεία της με νίκη 4-0 επί της Χιλής. Πριν από το ματς όμως η τελευταία είχε παραπονεθεί ότι η αντίπαλός της είχε δύο… έγχρωμους ποδοσφαιριστές στο ρόστερ της και συγκεκριμένα τους Χουάν Ντελγάδο και Ισαμπελίνο Γκραντίν. Ο τελευταίος, μάλιστα, σκόραρε δις στο συγκεκριμένο παιχνίδι και μετά το φινάλε η Χιλή ζήτησε την ακύρωση του αγώνα. Το παράλογο αίτημα της «ρόχα» φυσικά δεν έγινε αποδεκτό και η Ουρουγουάη όχι μόνο συνέχισε να αγωνίζεται με τους εν λόγω ποδοσφαιριστές στις τάξεις της, αλλά κατέκτησε τελικά και το τρόπαιο στον τελικό της διοργάνωσης. Την ίδια εποχή, όταν το ποδόσφαιρο άρχισε να «ανθίζει» στη Βραζιλία, ακόμα ένα περιστατικό καταγράφηκε. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ο Κάρλος Αλμπέρτο, τον οποίο είχε αποκτήσει η Φλουμινένσε για να ενισχύσει τη μεσαία γραμμή της, είχε βάλει στο πρόσωπό του σκόνη ρυζιού, προκειμένου να φαίνεται… λευκός και να αποφεύγει τις ρατσιστικές επιθέσεις.

Από τον Γουόρτον στον Άντερσον

Στην Αγγλία, τη χώρα που κωδικοποίησε το ποδόσφαιρο και του έδωσε τους πρώτες κανόνες του, ο πρώτος μαύρος επαγγελματίας ποδοσφαιριστής ήταν ο τερματοφύλακας της Ντάρλινγκτον, Άρθουρ Γουόρτον, το 1885. Ένας παίκτης που είχε γεννηθεί στο Τζέιμσταουν της Χρυσής Ακτής, τη σημερινή Γκάνα, τον οποίο η αγγλική Ομοσπονδία τίμησε με ένα άγαλμα τον Οκτώβριο του 2014. Εκ του αποτελέσματος βέβαια χρειάστηκε να περάσει σχεδόν ένας αιώνας ώσπου ο Βιβ Άντερσον της Νότιγχαμ Φόρεστ να γίνει τελικά ο πρώτος μαύρος ποδοσφαιριστής που φόρεσε τη φανέλα της εθνικής ομάδας της χώρας (το 1978). Ο Άντερσον, που υπό τις οδηγίες του θρυλικού Μπράιαν Κλαφ κατέκτησε μεταξύ άλλων δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών και ένα πρωτάθλημα Αγγλίας, έγινε αποδέκτης ουκ ολίγων ρατσιστικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια της καριέρας του στο Νησί. Δεν ήταν όμως και ο μοναδικός, αφού ανάλογης αντιμετώπισης από Βρετανούς οπαδούς έτυχαν και άλλοι σπουδαίοι παίκτες του αθλήματος, όπως ο Τζον Μπαρνς της Λίβερπουλ και ο Πολ Ινς, ο οποίος μάλιστα έμελλε να γίνει αργότερα και ο πρώτος έγχρωμος αρχηγός των «λιονταριών».

Λουίς Σουάρες εναντίον Εβρά

Παρά τις προσπάθειες από την Ομοσπονδία της χώρας και το πέρασμα των χρόνων, τα φαινόμενα του ρατσισμού δεν εξαλείφθηκαν στην Αγγλία. Τον Απρίλιο του 2004 ο προκάτοχος του σερ Άλεξ Φέργκιουσον στον πάγκο της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Ρον Άτκινσον, απολύθηκε για ένα σχόλιό του από τη θέση σχολιαστή του δικτύου ITV, όπως επίσης και από τον «Guardian». Αναφερόμενος στον Μαρσέλ Ντεσαϊγί της Τσέλσι, είπε «αυτό που λένε σε κάποια σχολεία, τεμπέλης νέγρος», ενώ λίγο καιρό αργότερα η Μίλγουολ έγινε η πρώτη ομάδα που τιμωρήθηκε από την Ομοσπονδία για ρατσιστική συμπεριφορά των οπαδών της, όταν οι τελευταίοι επιτέθηκαν φραστικά στον Τζίμι Τραορέ της Λίβερπουλ. Ανάμεσα στα πολλά περιστατικά που έχουν καταγραφεί, δεν θα μπορούσαμε να ξεχάσουμε και την επίθεση του Λουίς Σουάρες στον Πατρίς Εβρά, κατά τη διάρκεια εντός ντέρμπι της Λίβερπουλ με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, για την οποία ο Ουρουγουανός επιθετικός των «κόκκινων» είχε τιμωρηθεί με ποινή αποκλεισμού οκτώ αγωνιστικών και χρηματικό πρόστιμο. Ούτε όμως και τη ρατσιστική επίθεση οπαδών της Τσέλσι σε έναν μαύρο Γάλλο πολίτη το 2015, που δεν του επέτρεψαν να επιβιβαστεί στο μετρό σπρώχνοντάς τον με τη βία έξω από το βαγόνι, πριν από τον αγώνα των «μπλε» με την Παρί Σεν Ζερμέν για το Τσάμπιονς Λιγκ. Και φυσικά η Αγγλία δεν ήταν η μοναδική χώρα που είχε να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους συμπεριφορές.

Ο Γκούλιτ, ο Μπαλοτέλι και το ξέσπασμα του Μπόατενγκ

Θύματα ρατσιστικών επιθέσεων έπεσαν και ποδοσφαιριστές στη γειτονική Ιταλία. Και όχι μόνο παλαιότερα, με τις περιπτώσεις των Ρουντ Γκούλιτ και Άαρον Βίντερ, που αποφάσισαν τελικά να ξεκινήσουν μία εκστρατεία κατά του ρατσισμού στην οποία πήραν μέρος όλοι οι ποδοσφαιριστές από την πρώτη και τη δεύτερη κατηγορία της Ιταλίας, αλλά ακόμα και στις μέρες μας έπειτα από την «αυγή» της νέας χιλιετίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι επιθέσεις στον άλλοτε επιθετικό της Ίντερ, Μάριο Μπαλοτέλι, από οπαδούς της Γιουβέντους, όπως επίσης και αυτές στον πρώην φορ της Γιουβέντους Μόιζε Κιν πέρσι τον Απρίλιο από φιλάθλους της Κάλιαρι, ή στον Ρομέλου Λουκάκου της Ίντερ. Αξιοσημείωτο όμως είναι και το περιστατικό με τον Μάρκο Ζόρο το 2005 στον αγώνα της Μεσίνα με την Ίντερ, που είχε μάλιστα συνέπεια να ευαισθητοποιηθεί η ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της χώρας αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Και αν νομίζετε ότι τέτοιες συμπεριφορές περιορίστηκαν μόνο σε επίσημα παιχνίδια ομάδων, θυμίζουμε και το φιλικό παιχνίδι της Μίλαν με την Προ Πάτρια, το οποίο δεν ξεχνά ο Κέβιν Πρινς Μπόατενγκ. Ο Γκανέζος μέσος απαύδησε από τα ρατσιστικά συνθήματα των οπαδών των γηπεδούχων και έφυγε από το γήπεδο, με τους συμπαίκτες του να τον ακολουθούν και το παιχνίδι να διακόπτεται. Από πέρσι τον Σεπτέμβριο με παρέμβαση και του προέδρου της ΦΙΦΑ, Τζιάνι Ινφαντίνο, οι ποινές από την ιταλική Ομοσπονδία άρχισαν να πέφτουν «βροχή» σε ανάλογα κρούσματα, με την ελπίδα τέτοιου είδους συμπεριφορές να μείνουν μακριά από το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό γενικότερα. Το αν θα τα καταφέρουν τελικά, θα το δούμε στην πορεία.

Στο επίκεντρο κριτικής ο Αραγονιές

Οι περισσότερες ρατσιστικές επιθέσεις συνήθως προέρχονται από οπαδούς ομάδων. Δεν είναι όμως και λίγες οι περιπτώσεις που στον ρόλο του θύτη βρέθηκαν και προπονητές. Στην Ισπανία μία από αυτές τις περιπτώσεις ήταν και του άλλοτε προπονητή της εθνικής ομάδας της χώρας, Λουίς Αραγονιές. Ο τελευταίος, σε μια προπόνηση της «φούρια ρόχα» το 2004, θέλησε να εμψυχώσει τον Ρέγες, ωστόσο η επιλογή των εκφράσεών του έμελλε να κάνει τον γύρο του κόσμου και τον φέρει στο επίκεντρο δριμείας κριτικής. «Δείξε μου ότι είσαι καλύτερος από εκείνο το μαύρο σκ…» είχε πει χαρακτηριστικά στον Ρέγες για τον συμπαίκτη του τελευταίου στην Άρσεναλ, Τιερί Ανρί. Η ισπανική Ομοσπονδία βέβαια δεν τον τιμώρησε και λίγο αργότερα το θέμα είχε συνέχεια, όταν σε ένα φιλικό της Ισπανίας με την Αγγλία οι οπαδοί της «φούρια ρόχα» ανήρτησαν πανό που έγραφε «Αραγονιές - Ανρί 1-0» και έκαναν ήχους μαϊμούς προς τους Άσλεϊ Κόουλ και Σον-Ράιτ Φίλιπς των Άγγλων. Η εξέλιξη αυτή είχε αποτέλεσμα να επέμβει η ΟΥΕΦΑ και να τιμωρήσει την Ομοσπονδία της Ισπανίας, ενώ θέση στο θέμα πήρε ακόμα και ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τόνι Μπλερ.

Τα «θύματα» της Μπαρτσελόνα

Η λίστα των κρουσμάτων ρατσισμού στην Ισπανία δεν περιορίζεται στο θέμα που προαναφέραμε, αφού και σε αυτήν τη χώρα η λίστα είναι μακρά με ανάλογα περιστατικά. Για να αναφέρουμε μερικά από αυτά, ο Σαμουέλ Ετό απείλησε να αποχωρήσει από τον αγωνιστικό χώρο σε ένα παιχνίδι της Μπαρτσελόνα κόντρα στη Σαραγόσα, ύστερα από επίθεση που δέχτηκε από οπαδούς της τελευταίας, ενώ ανάλογης μεταχείρισης έτυχε και ακόμα ένας άσος των «μπλαουγκράνα» στο ματς, ο Ροναλντίνιο. Ο διαιτητής δεν κατέγραψε στο φύλλο αγώνα το περιστατικό, ωστόσο οι οπαδοί «πιάστηκαν» τελικά από την αστυνομία και τιμωρήθηκαν με αποκλεισμό πέντε μηνών από τα γήπεδα. Στο ίδιο μήκος κύματος με τον Ετό κινήθηκε και το 2014 και ο συμπαίκτης του στην ομάδα της Βαρκελώνης, Ντάνιελ Άλβες, όταν κάποιος… έξυπνος οπαδός της Βιγιαρεάλ του πέταξε μία μπανάνα τη στιγμή που ο Βραζιλιάνος μπακ επιχειρούσε να εκτελέσει ένα κόρνερ. Ο Άλβες έφαγε την μπανάνα και σε δηλώσεις του εκείνη την περίοδο είχε τονίσει: «Εάν μπορούσα, θα δημοσίευα μία φωτογραφία του οπαδού στο διαδίκτυο. Αυτό θα τον έκανε να ντραπεί. Έχω εκπλαγεί με τη συμπαράσταση όλων. Έκανα κάτι δίχως να το σκεφτώ. Ο κόσμος εξελίσσεται και πρέπει να συνεχίσουμε έτσι». Ο δράστης τελικά βρέθηκε έπειτα από άμεση κινητοποίηση της αστυνομίας και της διοίκησης της Βιγιαρεάλ και τιμωρήθηκε με διά βίου αποκλεισμό από το γήπεδο.

Ο αριθμός «88» στη Γερμανία

Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή τον Φλόιντ, οι Γερμανοί στέλνουν μηνύματα κατά του ρατσισμού σε κάθε παιχνίδι τους, ενώ, παράλληλα, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν σε πόλεις της χώρας ενάντια στον ρατσισμό και τις διακρίσεις. Ακόμα όμως και η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα της Ευρώπης ~και πρώτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση~ έχει να επιδείξει ουκ ολίγες υποθέσεις στο εσωτερικό της από ρατσιστικές επιθέσεις, ιδίως μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ο ρατσισμός στο γερμανικό ποδόσφαιρο πήγε σε άλλο επίπεδο σε σύγκριση με άλλα μέρη της Ευρώπης. Οι ήχοι μαϊμούδων αντικαταστάθηκαν από τον αριθμό 88, που συμβολίζει το «ΗΗ» και συνεπακόλουθα το «Χάιλ Χίτλερ», καθώς το «Η» είναι το όγδοο γράμμα του γερμανικού αλφαβήτου. Κάποιες ομάδες, όπως το Ανόβερο, τελικά απαγόρευσαν τέτοια σύμβολα με τον αριθμό 88 στα γήπεδά τους.

«Γερμανός όταν κερδίζουμε, μετανάστης όταν χάνουμε»

Πέραν τούτου, την 25η Μαρτίου του 2006 οπαδοί της Χάλεσερ επιτέθηκαν με ρατσιστικά συνθήματα στον Νιγηριανό μέσο της Λειψίας, Αμπεντοβάλε Ογκουνγκμπούρε και ο τελευταίος με μία κίνησή του υπονόησε ότι είναι ναζιστές. Οι Αρχές συνέλαβαν τον ποδοσφαιριστή, μιας και οι ναζιστικοί χαιρετισμοί θεωρούνται παράνομοι, αλλά οι καταγγελίες κατέπεσαν την επομένη του περιστατικού. Μεταξύ άλλων αξίζει τέλος να σημειώσουμε και την ιστορία του μεσοεπιθετικού της Άρσεναλ, Μεσούτ Οζίλ, και την απόφασή του να βάλει τέλος στην καριέρα του με την εθνική ομάδα της Γερμανίας. Ο λόγος; Η επίθεση που δέχτηκε από Γερμανούς φιλάθλους για τις εμφανίσεις του στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ρωσίας το 2018. Ήταν η περίοδος που ο παίκτης, με τουρκικές ρίζες, είχε γράψει στον προσωπικό του λογαριασμό στα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Είμαι Γερμανός όταν κερδίζουμε και μετανάστης όταν χάνουμε».

Το Παρί – Λανς και ο Ουαντού

Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που ομάδες ενώνουν τις δυνάμεις τους στη μάχη κατά του ρατσισμού. Στη Γαλλία τον Ιανουάριο του 2005 αυτό επιχείρησαν να κάνουν Παρί Σεν Ζερμέν και Λανς στη μεταξύ τους αναμέτρηση, μόνο που εκ του αποτελέσματος το εγχείρημα είχε τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Στο συγκεκριμένο παιχνίδι οι γηπεδούχοι «πρωτευουσιάνοι» φόρεσαν λευκές φανέλες και οι φιλοξενούμενοι μαύρες, ωστόσο στην κερκίδα όπου βρίσκονταν οι οργανωμένοι οπαδοί της Παρί άρχισαν να φωνάζουν «εμπρός λευκοί». Και δυστυχώς υπήρξε και συνέχεια, αφού έβγαζαν ήχους μαϊμούδων κάθε φορά που οι παίκτες της Λανς είχαν την μπάλα στην κατοχή τους. Στην ιστορία έμεινε και η απόφαση ενός διαιτητή να μην ξεκινήσει ένα παιχνίδι στη δεύτερη κατηγορία της Γαλλίας τον Φεβρουάριο του 2008, όταν οπαδοί της Μπαστιά ανήρτησαν ρατσιστικού περιεχομένου πανό για τον Μπουκαμπάρ Κεμπέ από την Μπουρκίνα Φάσο, ο οποίος έπαιζε στη Λιμπούρν, ενώ περίπου μία εβδομάδα νωρίτερα πρωταγωνιστής σε ένα επεισόδιο ήταν ο άλλοτε παίκτης του Ολυμπιακού και αρχηγός εκείνη την περίοδο της Βαλενσιέν, Αμπντεσλάμ Ουαντού, ο οποίος δέχτηκε ρατσιστική επίθεση από έναν οπαδό της Μετς. Ο διαιτητής, που δεν παρατήρησε τα όσα έγιναν, τιμώρησε με κάρτα τον ποδοσφαιριστή. Τελικά, ο πρόεδρος της Βαλενσιέν ζήτησε να επαναληφθεί ο αγώνας ενώπιον παιδιών και των δύο ομάδων στην κερκίδα και παρότι το αίτημά του δεν έγινε δεκτό, η ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της χώρας αποφάσισε έκτοτε να λάβει ακόμα πιο αυστηρά μέτρα κατά του ρατσισμού.

Ταξιδεύοντας στον χρόνο

Φυσικά, υπάρχουν ακόμα αμέτρητα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε από τις πληγές που βίωσε ο «βασιλιάς των σπορ» από τον ρατσισμό μέσα στον χρόνο. Περιπτώσεις όπως και αυτή στην Ολλανδία με τον άλλοτε προπονητή της Χέρενφεϊν, Φριτζ Κόρμπαχ, που είχε χαρακτηρίσει «κόκκο καφέ της Αϊντχόφεν» τον παλαίμαχο Βραζιλιάνο επιθετικό Ρομάριο, αλλά και με τον Γιάγια Τουρέ, που όταν αγωνιζόταν στη Μάντσεστερ Σίτι έπεσε θύμα επίθεσης από οπαδούς της ΤΣΣΚΑ Μόσχας και είχε προτείνει οι μαύροι παίκτες να μποϊκοτάρουν το Μουντιάλ της Ρωσίας το 2018, αν τα κρούσματα ρατσισμού συνεχιστούν στη χώρα. Επίσης, η απόφαση της Ομοσπονδίας της Ιαπωνίας να υποχρεώσει την Ουράβα Ρεντ Ντάιαμοντς να παίζει σε άδειο γήπεδο έπειτα από ρατσιστικά πανό που είχαν αναρτήσει οι οπαδοί της τον Μάρτιο του 2014, όπως ακόμα και τα όσα έχουν γίνει διαχρονικά στη Νότια Αφρική, μία χώρα όπου οι φυλετικές διαμάχες της λευκής μειονότητας με τη μαύρη πλειονότητα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία και την πολιτική της. Ο ρατσισμός αποτελεί ένα παγκόσμιο «αγκάθι», ωστόσο αυτό που έχει σημασία είναι οι πρόσφατες «πληγές» που άφησε πίσω του να είναι και οι τελευταίες.