Χάρης Γραμμός: «Μοιραίο λάθος που ανάγκασαν την οικογένεια Βαρδινογιάννη να φύγει»

Συνέντευξη στον ΘΕΜΗ ΣΙΝΑΝΟΓΛΟΥ

Όταν πήρα τηλέφωνο τον Χάρη Γραμμό και άκουσε «ΦΩΣ», μου είπε: «Το “ΦΩΣ” είναι ιστορική εφημερίδα, είχα γνωρίσει και τον Θόδωρο Νικολαΐδη όταν με διεκδικούσε ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός, ένας εξαίρετος άνθρωπος. Το “ΦΩΣ” ποτέ δεν έγραφε ανυπόστατα πράγματα».

Αυτό ήταν. Μου έδωσε μια συνέντευξη έξω από τα δόντια. Βρίσκεται στη Μυτιλήνη, όπου έχει ακαδημίες ποδοσφαίρου εκεί. Ο Χάρης Γραμμός δεν ήταν μόνο παλιά δόξα του Παναθηναϊκού ως ποδοσφαιριστής στην ομάδα του «Γουέμπλεϊ». Ήταν και γυμναστής σε μια άλλη μεγάλη ομάδα του Παναθηναϊκού, επί Γιώργου Βαρδινογιάννη, δίπλα σε προπονητές όπως ο Δανιήλ, ο Όσιμ, ο Ρότσα -παρεμπιπτόντως, έχει μεγάλη αδυναμία στον Όσιμ. Έζησε Δομάζο, Λουκανίδη, Ελευθεράκη, Καμάρα, Οικονομόπουλο, Αντωνιάδη, και αργότερα Βαζέχα, Βάντσικ, Σαραβάκο, με τον οποίο ήταν κολλητός. Αλλά και τον Δώνη, για τον οποίο λέει ότι ήταν μεγάλο λάθος που έφυγε από προπονητής...

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο «ΦΩΣ» στις 7/10/2020

Πώς είδατε τον Παναθηναϊκό με τον Άρη;

Τι να πω... Στο α’ ημίχρονο δεν ήταν καθόλου καλός. Στο β’ ημίχρονο έπαιξε καλά για μικρό χρονικό διάστημα. Αλλά αυτό που βλέπουμε δεν είναι Παναθηναϊκός. Να λέει ο προπονητής αυτός, ο Πογιάτος~και άλλοι αναλυτές~, ότι έπαιξε για λίγη ώρα μπάλα, τέτοιες κριτικές τις θεωρώ υποτιμητικές για το μέγεθος του Παναθηναϊκού. Εγώ τον Παναθηναϊκό δεν τον θέλω κομπάρσο ~διότι για κομπάρσος πάει πάλι φέτος... Εγώ τον θέλω αντίπαλο του Ολυμπιακού όπως ήταν πάντα, και της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ που μας έχουν ξεπεράσει. Δεν υπάρχει ηγέτης πλέον στον Παναθηναϊκό, δεν υπάρχει ένας παίκτης να ξεχωρίζει! Είναι όλοι της ίδιας δυναμικότητας, για να μην πω την έκφραση βράζουν όλοι στο ίδιο καζάνι... Πάντα ο Παναθηναϊκός είχε 2-3 παίκτες να τραβάνε την ομάδα. Όπως είχε πάντα ο Ολυμπιακός και όπως έχει τώρα στα χρόνια του Μαρινάκη. Ίσως είναι νωρίς ακόμα για να κρίνουμε τη φετινή ομάδα, καλύτερα είναι να περιμένουμε, αλλά αυτό που βλέπουμε δεν μας δίνει αισιοδοξία.

Οι σημερινοί παίκτες θα περνούσαν έξω από τα αποδυτήρια στην εποχή τη δική σας ως παίκτη και ως γυμναστή;

Μην το θέτουμε έτσι, πρέπει να σεβόμαστε τον κάθε παίκτη, αλλά αυτό που έχω να πω είναι ότι ο Παναθηναϊκός των τελευταίων χρόνων δεν είναι μέσα στις σκέψεις μου και στα όνειρά μου. Όπως και σε κανέναν φίλαθλο του Παναθηναϊκού πιστεύω. Ο Παναθηναϊκός γεννήθηκε για να κάνει πρωταθλητισμό και διεκδικούσε το πρωτάθλημα σε όλη την ιστορία του, εκτός από τα τελευταία χρόνια. Βλέπεις και παράξενα πράγματα τώρα... Μας έλεγαν για τον Καρλίτος, αλλά εγώ δεν βλέπω τίποτα. Ήταν στον πάγκο ο Μακέντα με τον Άρη και μόνο όταν μπήκε αλλαγή αυτός έγινε επικίνδυνος ο Παναθηναϊκός, τον αισθάνθηκε η αντίπαλη άμυνα...

Σε μια συνέντευξη ο Αντωνιάδης μού είπε ότι κάνατε μεγάλο ματς εκτός έδρας με την Έβερτον σε εκείνο το 1-1, στο οποίο έχαναν πολλές ευκαιρίες οι Άγγλοι.

Πράγματι. Ομαδάρα τότε η Έβερτον. Βάλαμε ένα γκολ από το πουθενά με 3 μπαλιές! Ο Καμάρας δίνει την μπάλα σε εμένα, εγώ δίνω την ασίστ στον Αντωνιάδη και εκείνος σκοράρει. Κομβικό ματς στην πορεία προς τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στο «Γουέμπλεϊ». Πριν από τον τελικό πήγαμε στο Λονδίνο επί 15 μέρες και είχε γεμίσει η πόλη με ελληνικές σημαίες, όχι μόνο του Παναθηναϊκού, είχα δει και σημαίες του Ολυμπιακού! Και ο Γουλανδρής είχε έρθει στο Λονδίνο. Και πριμ μάς είχε προσφέρει ο Γουλανδρής. Ένας απίστευτος άνθρωπος, ένα κεφάλαιο για τον Ολυμπιακό και για το ελληνικό ποδόσφαιρο.

Χάνει κόσμο ο Παναθηναϊκός τα τελευταία χρόνια; Έχετε ακαδημίες ποδοσφαίρου στη Μυτιλήνη, τι βλέπετε με τα παιδάκια εκεί;

Κακά τα ψέματα στη Μυτιλήνη κυριαρχεί ο κόσμος του Ολυμπιακού. Και το λέω εγώ που οι ακαδημίες μου λέγονται «Τριφυλλάκια». Και παιδιά έχω στείλει στον Παναθηναϊκό. Όμως η φιλοσοφία μου είναι ότι τα παιδιά πρέπει να χαίρονται το ποδόσφαιρο, να το απολαμβάνουν και όχι να τα φανατίζω. Και παιδιά του Ολυμπιακού έρχονται σε εμένα και της ΑΕΚ, είναι πιο πολλά τα παιδιά που υποστηρίζουν άλλες ομάδες από τα παιδιά που είναι Παναθηναϊκοί. Από το 2005 την έχω φτιάξει την ακαδημία και τη λειτουργώ. Τώρα μάλιστα στην Κ17 του Παναθηναϊκού παίζει ένα παιδί που είχα από 5 χρόνων στην ακαδημία μου, Μυτιληνιός, ο Γρηγόρης Ζεϊμπέκης, και πάει πολύ καλά, τον παρακολουθώ.

Τι θέση;

Στόπερ. Γι’ αυτό που με ρώτησες, για τους φιλάθλους που χάνει ο Παναθηναϊκός... Τα νέα παιδιά έλκονται από τις νίκες και τους τίτλους. Όταν πήγαμε στο «Γουέμπλεϊ» είχε γίνει τέτοιος χαμός, που κέρδισε πολύ κόσμο ο Παναθηναϊκός. Και επί Γιώργου Βαρδινογιάννη με τις πορείες στην Ευρώπη και τους τίτλους ανανέωνε τον κόσμο του ο Παναθηναϊκός. Όμως τα τελευταία 25 χρόνια ο Ολυμπιακός πρωταγωνιστεί, έχει κερδίσει πάρα πολλούς νέους φιλάθλους, το βλέπω και στη Μυτιλήνη.

Κάνω ένα διάλειμμα από τα ποδοσφαιρικά, να σας ρωτήσω για τα προβλήματα που βιώνετε στο νησί σας. Πρόσφυγες, μετανάστες, ένταση με την Τουρκία, οικονομική κρίση, πανδημία... Θυμάστε ποτέ τέτοια χρόνια;

Ποτέ, ποτέ. Είμαι γέννημα-θρέμμα από εδώ, έφυγα 17,5 χρόνων να πάω στον Παναθηναϊκό, μετά άφησα τον Παναθηναϊκό που ήμουν γυμναστής, άφησα τους φίλους μου, τα πάντα, και γύρισα στο νησί μου με την οικογένειά μου να έχουμε καλύτερη ποιότητα ζωής. Και ζήσαμε πράγματι, γιατί η Λέσβος έχει πολλές ομορφιές. Όμως τα τελευταία χρόνια ζούμε έναν εφιάλτη. Στην αρχή όλοι τρέχαμε και βοηθούσαμε τους πραγματικούς πρόσφυγες πολέμου που έρχονταν με οικογένειες και παιδιά ~τους απλώσαμε χέρι βοήθειας ως άνθρωποι. Όμως πλέον έρχονται από τους δουλέμπορους Τούρκους άτομα από όλα τα μέρη της Αφρικής και της Ασίας. Χάσαμε τον τόπο μας. Κυκλοφορείς έξω και βλέπεις περισσότερους ξένους ~και πολλοί χωρίς μάσκες~ παρά ντόπιους. Αλλοιώθηκε το νησί μας. Καταλαβαίνουμε τον πόνο και το πρόβλημα αυτών των ανθρώπων, αλλά εμάς ποιος μας καταλαβαίνει; Δεν είναι το νησί μας αυτό και δεν το διαλέξαμε εμείς, το επιβάλλουν. Νιώθουμε μια τεράστια πίκρα και απογοήτευση. Και ο τουρισμός εξαφανίστηκε. Ποιος τουρισμός...

Πώς πήγατε στον Παναθηναϊκό μικρός;

Είχα παίξει με τη Μυτιλήνη στη Β’ Εθνική 2 χρόνια, παρ’ ότι ήμουν 16 και 17 χρόνων, και είχα πάει πολύ καλά, είχα βάλει πολλά γκολ. Ήμουν γρήγορος εξτρέμ. Με ήθελε και η ΑΕΚ και ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός. Μάλιστα είχαν εμπλακεί και τα «ιερά τέρατα» στη μεταγραφή, ο Θανάσης Μπέμπης ο συγχωρεμένος του Ολυμπιακού ~που με είχε πάει και σπίτι του, με είχε πάει και στον Θόδωρο Νικολαΐδη στο «ΦΩΣ»~ και ο Μίμης Δομάζος του Παναθηναϊκού. Η Μυτιλήνη ζήταγε τρελά λεφτά, 600.000 δρχ. το 1965! Η ακριβότερη μεταγραφή που είχε γίνει ποτέ στο ελληνικό ποδόσφαιρο έως τότε ήταν 1 εκατομμύριο. Και ζητούσε 600.000 η Μυτιλήνη για 17χρονο παίκτη Β’ Εθνικής... Η ΑΕΚ δεν τα έδινε, ο Ολυμπιακός δεν τα έδινε, τα έδωσε ο Παναθηναϊκός και με πήρε στο τέλος των μεταγραφών.

Εσείς πήρατε κάνα φράγκο;

Ζήτησα, αλλά δεν μου έδιναν, και απείλησαν οι παράγοντες της ομάδας μου ότι δεν θα με δώσουν. Και είπα «εντάξει, εντάξει». Όταν υπέγραψα μόνο, ο τότε πρόεδρος του Παναθηναϊκού, ο Πανουργιάς, μου είπε «πάρε μικρέ 5 χιλιάρικα να ράψεις δύο κοστουμάκια και δεν θα το μετανιώσεις». Και πραγματικά δεν το μετάνιωσα που πήγα στον Παναθηναϊκό, όλη μου η ζωή είναι στον Παναθηναϊκό.

Μικρός τι ομάδα ήσασταν; Αληθεύει ότι ήσασταν Ολυμπιακός;

Ναι, Ολυμπιακός ήμουν, ήταν ο πατέρας μου Ολυμπιακός με το «ΦΩΣ» στο χέρι! Ακούγαμε Ολυμπιακό από το ραδιόφωνο και μαθαίναμε τα νέα του από το «ΦΩΣ»!

Γίνατε Παναθηναϊκός μετά;

Ο Παναθηναϊκός έγινε όλη η ζωή μου! Αυτό έλειπε, να μην είμαι Παναθηναϊκός. Δεν είναι μόνο ότι έπαιξα ποδόσφαιρο στη μεγάλη ομάδα του Παναθηναϊκού που έφτασε έως το «Γουέμπλεϊ», είναι και ότι ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, χρόνια αργότερα, με έβαλε γυμναστή στην άλλη μεγάλη ομάδα του Παναθηναϊκού, με προπονητή Δανιήλ, με προπονητή Όσιμ, με προπονητή Ρότσα. Μόνο αυτό θα σου πω για να καταλάβεις: Τρίτο τερματοφύλακα είχαμε τον Αντώνη Νικοπολίδη και τέταρτο τον Χαλκιά! Πρώτος ήταν ο αγαθός γίγαντας, ο Βάντσικ, και δεύτερος ο Αμπαδιωτάκης. Τέτοιο ρόστερ είχε ο Παναθηναϊκός.

Ο Βαζέχα τι ιδιαίτερο είχε;

Τρομερός επαγγελματίας. Πριν γίνουν οι άλλοι 100% επαγγελματίες, ο Βαζέχα ήταν.

Ο Όσιμ;

Ο Όσιμ έφερε πολλά χρόνια πριν από κάθε άλλον στην Ελλάδα αυτό που επικράτησε καιρό μετά στην Ευρώπη, προπόνηση μόνο με μπάλα! Δεν ήθελε το τρέξιμο τότε στα βουνά που έκαναν οι ελληνικές ομάδες, έλεγε «τι να πάμε να κάνουμε στα βουνά, να... κυνηγάμε;». Δεν ήθελε ούτε τις ασκήσεις με βάρη στο γυμναστήριο. Δάσκαλος του ποδοσφαίρου, φιλόσοφος. Έλεγε ότι η προπόνηση ακόμα και για ενδυνάμωση πρέπει να γίνεται στον χώρο εργασίας των παικτών, δηλαδή στο γήπεδο, με το αντικείμενο εργασίας των παικτών, δηλαδή την μπάλα.

Χρόνια αργότερα του είχα κάνει μια συνέντευξη όταν ήρθε στην Ελλάδα, πολύ έξυπνος άνθρωπος.

Μας μιλούσε ώρες μετά την προπόνηση στο γραφείο του σε εμένα και τον Μάικ Γαλάκο. Άστραφταν τα μάτια του όταν μιλούσε για ποδόσφαιρο. Ήταν ερωτευμένος με το ποδόσφαιρο.

Έπινε όμως...

Ε, έπινε λίγο, μη φανταστείς ότι ο άνθρωπος ερχόταν μεθυσμένος στην προπόνηση. Ήταν και ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία, ήταν αγχωμένος για την οικογένειά του. Λίγο έπινε μετά την προπόνηση. Και μάλιστα πίεζε και εμένα και τον Μάικ να πιούμε, αλλά δεν πίναμε ούτε εγώ ούτε ο Μάικ!

Η μετέπειτα καλή πορεία του Παναθηναϊκού στο Τσάμπιονς Λιγκ οφείλεται και στον Όσιμ;

100%! Δεν θέλω να μειώσω τη δουλειά του Χουάν, όλοι βάζουν το λιθαράκι τους, αλλά ο Όσιμ είχε φτιάξει τις βάσεις γι’ αυτήν την ομάδα.

Ήσασταν πολύ κοντά στον Σαραβάκο. Τι παιδί ήταν;

Κλειστό παιδί, εξαίρετος άνθρωπος όμως. Εγώ τον Σαραβάκο δεν τον γνώρισα στον Παναθηναϊκό, εγώ τον ήξερα από τότε που πήγαινε στη Γ’ Γυμνασίου! Εργαζόμουν ως γυμναστής στην Εστία της Νέας Σμύρνης και τον ήξερα από τότε τον Δημήτρη. Κόσμημα για τον Παναθηναϊκό και το ελληνικό ποδόσφαιρο.

Πείτε μου ένα περιστατικό αξέχαστο με τον Γιώργο Βαρδινογιάννη που να είχε έρθει στα αποδυτήρια.

Δεν ερχόταν στα αποδυτήρια. Κράταγε τις αποστάσεις. Ο Παναθηναϊκός είχε μεγάλο πρόεδρο τότε, τι να λέμε... Όλη η οικογένεια ήταν κολοσσοί. Και ο Γιώργος και ο Βαρδής και ο μακαρίτης ο Θόδωρος. Ο λόγος που πήρε ο Παναθηναϊκός την κάτω βόλτα είναι ότι κάποιοι άνθρωποι ανάγκασαν την οικογένεια αυτή να φύγει από τον Παναθηναϊκό. Αυτό ήταν μοιραίο λάθος. Είμαι κατηγορηματικός σε αυτό. Και όχι μόνο τα αδέρφια, αλλά και ο Τζίγκερ αργότερα ήταν δυνατός. Ο Παναθηναϊκός ήταν πάντα μεγάλος, και πριν από την οικογένεια Βαρδινογιάννη, αλλά παρέμεινε μεγάλος με τους Βαρδινογιάννηδες επί 30 χρόνια. Έδωσαν τα πάντα στον Παναθηναϊκό.

Και θα σας ρωτούσα γι’ αυτό το θέμα, γιατί έφτασε σε αυτό το χάλι ο Παναθηναϊκός;

Όπου δεν υπάρχουν άνθρωποι να ξέρουν ποδόσφαιρο και όταν δεν υπάρχουν πολλά χρήματα επίσης, έρχονται τα προβλήματα. Με λάθος επιλογές παικτών και προπονητών. Ο Δώνης, για παράδειγμα, δεν έπρεπε να φύγει! Δεν «πυροβολάω» τον Αλαφούζο, προσπαθεί, έχει βάλει αρκετά χρήματα στον Παναθηναϊκό, το γνωρίζω. Τώρα ασχολείται πιο πολύ, πριν εμπιστευόταν λάθος ανθρώπους. Δεν είχε και πολλή γνώση του ποδοσφαίρου... Πήρε την κάτω βόλτα ο Παναθηναϊκός. Να σου πω όμως κάτι; Για εμένα, τον καλύτερο προπονητή να φέρεις, αν δεν έχεις τα κατάλληλα εργαλεία δεν φτιάχνεις μεγάλη ομάδα. Με τα ψέματα δεν γίνεται μεγάλη ομάδα. Βλέπω τον Ολυμπιακό, για παράδειγμα, φέρνει σπουδαίους παίκτες. Πουλάει κιόλας ~και καλά κάνει, με τις υπεραξίες φέρνει άλλους σπουδαίους παίκτες.

Ένα αξέχαστο περιστατικό με Βαρδινογιάννη;

Δεν το πίστευε ο Βαρδινογιάννης όταν είπα ότι θέλω να γυρίσω στο νησί μου με την οικογένειά μου, που τους είχα στείλει ήδη εκεί. Άλλοι παρακαλούσαν να έρθουν στον Παναθηναϊκό. Θυμάμαι οι παίκτες μού έκαναν μία μεγάλη τιμή: διοργάνωσαν μία γιορτή και μου έδωσαν δώρο ένα χρυσό κομπολόι. Δυστυχώς πριν από 3 χρόνια, Μεγάλη Παρασκευή, μου άνοιξαν το σπίτι, με έκλεψαν, βρήκαν τα αναμνηστικά που τα είχα κρύψει, και μου έκλεψαν αυτό το χρυσό κομπολόι και ένα ρολόι επετειακό με τα 11 ονόματα των παικτών που έπαιξαν στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Μου έκλεψαν και άλλα πράγματα, όμως τίποτα δεν με πείραξε όσο η απώλεια αυτών των δύο αναμνηστικών. Στενοχωρήθηκα πάρα πολύ. Έμενα στην Παιανία μέσα και είχα δεθεί με τους παίκτες.

Στην Παιανία μένατε;

Ναι, όλη μέρα. Είχα στείλει την οικογένεια στη Μυτιλήνη. Επέβλεπα και τους μικρούς εκεί. Θυμάμαι τον Καραγκούνη μικρό, θυμάμαι τον Γκούμα μικρό, έμεναν εκεί τα παιδιά.

Η πορεία προς το «Γουέμπλεϊ» οφείλεται και στον Λάκη Πετρόπουλο που ήταν πριν από τον Πούσκας; Μου έχουν πει παίκτες του Ολυμπιακού ότι ο Πετρόπουλος δεν ήταν ο καλύτερος άνθρωπος, αλλά ήταν σπουδαίος προπονητής.

Ναι, όπως με τον Όσιμ χρόνια μετά, έτσι και εκείνη η ευρωπαϊκή πορεία οφειλόταν και στη δουλειά του Πετρόπουλου. Ο Πούσκας δεν ήταν καλός προπονητής, όμως ήταν τεράστιο όνομα ως ποδοσφαιριστής στην Ευρώπη, μας πήγαινε σε διεθνή τουρνουά, μας έδωσε άλλον αέρα, άλλη ψυχολογία. Μας ελευθέρωσε από το άγχος και την πίεση που είχαμε επί Λάκη Πετρόπουλου. Σπουδαίος ο Πετρόπουλος, ήταν μπροστά από την εποχή του στην προπονητική, στην τακτική, στα πάντα, αλλά μας πήγαινε από την Τρίτη στο ξενοδοχείο μέχρι την Κυριακή, μας φόρτωνε. Ο Πούσκας μάς απελευθέρωσε, παίζαμε με άλλο κέφι, με άλλη αυτοπεποίθηση. Δεν μας άγχωνε.

Ποιος παίκτης του Ολυμπιακού ήταν ο πιο δύσκολος;

Με τον Θανάση Αγγελή είχαμε ομηρικές μονομαχίες. Ήταν και λίγο «τσεκουράκι» ο Θανάσης, έπεφτε ξύλο. Ήταν όμως πρωτοπόρος για την εποχή του, επιθετικός μπακ και καλός στην άμυνα.

Δομάζος ή Λουκανίδης; Εγώ που μιλάω με παίκτες του Ολυμπιακού, ξέρω την απάντηση.

Ο Λουκανίδης ήταν αρχοντικός παίκτης, ήταν μια ποδοσφαιρική προσωπικότητα πληθωρική. Αλλά δεν μπορεί να γίνει σύγκριση με τον Δομάζο, ο οποίος ήταν φαινόμενο. Ο Δομάζος ήταν ο μαέστρος, αλώνιζε σε όλο το κέντρο. Για εμένα ο Δομάζος είναι η σημαία όλων των εποχών στον Παναθηναϊκό.

Του έτρεφε τεράστιο σεβασμό ο Σάββας Θεοδωρίδης, είχαμε συναντηθεί μαζί, και με Καμάρα, Γιούτσο, για το «ΦΩΣ».

Ηγέτης σαν τον Δομάζο δεν ξαναπέρασε. Και ήταν τρομερά παθιασμένος με το ποδόσφαιρο. Έμπαινε μέσα και σκύλιαζε ~ακόμα και σε κακή μέρα. Μας παράσερνε. Βέβαια είχε και καλούς συμπαίκτες.