Ο Δωδεκάλογος του μυθιστορήματος: Από τον Θερβάντες στον Μάρκες

Η 23η Απριλίου δεν είναι μια οποιαδήποτε μέρα για το βιβλίο και τους αναγνώστες της λογοτεχνίας αν σκεφτεί κανείς πως αποτελεί την ημερομηνία θανάτου δύο γιγάντων της σύγχρονης εποχής – του Σαίξπηρ και του Θερβάντες.

Και οι δύο εξέπνευσαν στις 23 Απριλίου του 1616. Πέρα από τον απαράμιλλο Άγγλο βάρδο ο Ισπανός πρωτομυθιστοριογράφος θεμελίωσε με τον Δον Κιχώτη του το μυθιστόρημα όπως το ξέρουμε και το διαβάζουμε σήμερα. Έκτοτε το μυθιστόρημα κατέκτησε την πρωτοκαθεδρία στο λογοτεχνικό στερέωμα την οποία διατηρεί ακόμα και σήμερα, ύστερα από πέντε αιώνες!

Από τα χιλιάδες μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν παγκοσμίως κάποια κατέχουν δικαίως περίοπτη θέση έτσι ώστε να συνθέτουν ένα μικρό Κανόνα:

ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ, ΜΙΓΚΕΛ ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ

Οι περιπέτειες ενός ονειροπαρμένου ιδαλγού έμελλε να γίνουν, μέσα από απίθανες καταστάσεις και επεισόδια, ο θυρεός στον οίκο του μυθιστορήματος. Ο ίδιος ο Δον Κιχώτης συμβολίζει τη δίσημη στάση του ανθρώπου απέναντι στην ιδέα και στο μεγαλείο.

ΡΟΒΙΝΣΩΝΑΣ ΚΡΟΥΣΟΣ, ΝΤΑΝΙΕΛ ΝΤΕΦΟΕ

Ο Ροβινσώνας Κρούσος συμπυκνώνει το πνεύμα της αέναης περιπέτειας και των προκλήσεων της ζωής στις οποίες απαντά ο άνθρωπος προκειμένου να επιβιώσει. Αδάμαστος και ευρηματικός ο ήρωας του Ντεφόε έγινε ο ιδανικός ναυαγός της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

ΕΞΑΔΕΛΦΗ ΜΠΕΤΥ, ΟΝΟΡΕ ΝΤΕ ΜΠΑΛΖΑΚ

Αν ο 19ος αιώνας είναι ο χρυσός αιώνας του μυθιστορήματος, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον Μπαλζάκ, ο οποίος όρισε τους κανόνες του παιχνιδιού. Το μυθιστόρημα γράφεται αλλιώς μετά από αυτόν. Η Εξαδέλφη Μπέτυ είναι μια κοινωνική πραγματεία από αυτές που μόνο ο Γάλλος συγγραφέας μπορούσε να γράψει και για το λόγο αυτό ονομάστηκε «βασιλιάς των μυθιστοριογράφων».

ΜΑΝΤΑΜ ΜΠΟΒΑΡΥ, ΓΟΥΣΤΑΥΟΣ ΦΛΩΜΠΕΡ

Η γυναικεία χειραφέτηση υπήρξε το μεγάλο στοίχημα που κέρδισε η λογοτεχνία μέσα από τις μεγάλες αφηγήσεις και η Μαντάμ Μποβαρύ παραμένει μια ηχηρή κραυγή στο αφηγηματικό σύμπαν.

ΜΟΜΠΙ ΝΤΙΚ, ΧΕΡΜΑΝ ΜΕΛΒΙΛ

Το μεγάλο μυθιστόρημα του Νέου Κόσμου είναι μια εποποιΐα του Αμερικανικού ονείρου έτσι όπως μόνο ο μεγαλοφυής Μέλβιλ θα μπορούσε να μας προσφέρει. Η υψηλή αλληγορία της λευκής φάλαινας και ο εμμονικός διώκτης ο κάπταιν Αχαάβ κινούνται στα βιβλικά πρότυπα της αφήγησης.

ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ, ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΪ

Τον έχουν αποκαλέσει, και όχι άδικα, θεό της λογοτεχνίας. Ο Ρώσος αυτός γίγαντας υπέγραψε εκτός των άλλων το πιο ισορροπημένο μυθιστόρημα όλων των εποχών, δίνοντάς μας μια τεράστια νωπογραφία της κοινωνίας στην καρδιά της οποίας υπάρχει μια τραγική πρωταγωνίστρια και ένας ανήσυχος οραματιστής.

ΑΔΕΡΦΟΙ ΚΑΡΑΜΑΖΟΦ, ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ

Το βιβλίο αυτό είχε στο προσκεφάλι του θανάτου ο Λέων Τολστόι και διαβάζοντας τις σελίδες του έφυγε για το μεγάλο ταξίδι στην αιωνιότητα. Ο συγγραφέας του υπήρξε ο μεγάλος του αντίζηλος. Στο πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα μια συνηθισμένη ρώσικη οικογένεια αναδεικνύεται σε καλειδοσκόπιο ενός αιώνα που θα έρθει με νέα ήθη και πρακτικές τόσο στη θρησκεία και στην παιδεία όσο και στη δικαιοσύνη, την επιστήμη και τη φιλοσοφία.

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟ, ΜΑΡΣΕΛ ΠΡΟΥΣΤ

Με το χαώδες αυτό μυθιστόρημα συστήνεται ο εικοστός αιώνας στους αναγνώστες του. Ο Γάλλος μυθιστοριογράφος που δηλώνει ζηλωτής της ποίησης και όχι της πρόζας συντάσσει το σύγχρονο Ευαγγέλιο των ηθών με πρωταρχικό στοιχείο το δικαίωμα του ανθρώπου στην εμπειρία.

ΔΙΚΗ, ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ

Το ημιτελές μυθιστόρημα ενός γερμανόφωνου Τσέχου Εβραϊκής καταγωγής ήταν η αρχή του παντός για το μυθιστόρημα της νεωτερικότητας. Σε ένα ονειρικό περιβάλλον όπου το παράλογο και η ενοχή εκτοπίζουν κάθε έννοια λογικής η μεγαλοφυία του Κάφκα οργιάζει.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ, ΤΖΕΪΜΣ ΤΖΟΪΣ

Σε μια λογοτεχνία όπως είναι αυτή του δυτικού κόσμου όπου όλα άρχισαν από τον Όμηρο ήταν ζήτημα χρόνου να βρεθεί κάποιος που θα ξανάκανε το ταξίδι του Οδυσσέα με σύγχρονους όρους. Ο Οδυσσέας του Τζόις είναι το μυθιστόρημα που καταργεί κάθε προηγούμενο μυθιστόρημα.

ΑΒΕΣΣΑΛΩΜ, ΑΒΕΣΣΑΛΩΜ

Το αριστούργημα του Ουίλιαμ Φώκνερ είναι χωρίς αμφιβολία η απάντηση του Νέου Κόσμου στις μεγαλοφυείς καινοτομίες του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που κινείται μεταξύ της αφηγηματικής συνθήκης ενός γουέστερν και μιας Αρχαίας τραγωδίας.

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΜΟΝΑΞΙΑ, ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΓΚΑΡΘΙΑ ΜΑΡΚΕΣ

Ο Κούντερα δήλωσε ότι πρόκειται για το τελευταίο μυθιστόρημα στην Ιστορία της λογοτεχνίας. Ακόμα και αν πρόκειται για υπερβολή, το μυθιστόρημα του Μαρκές μας πηγαίνει πίσω στη μήτρα της αφήγησης, εκεί όπου η μαγεία και η πραγματικότητα διαγκωνίζονται για τα πρωτεία στην καρδιά του αναγνώστη.