Η λογοτεχνία και η απόλαυση του κειμένου

Για όσα δεν μπορούν οι άνθρωποι και ο πολιτισμός τους να επιλύσουν, τα φορτώνουν στη λογοτεχνία. Η τέχνη του λόγου είναι επιφορτισμένη με ό,τι δύναται να φανταστεί κανείς και οι λογοτέχνες θεωρήθηκαν κατά εποχές κομιστές μηνυμάτων και ιδεών, προφήτες και κατήγοροι, κλειδοκράτορες των ιδανικών.

Η καλή λογοτεχνία, ωστόσο, δεν συνεπάγεται ένα καλύτερο κόσμο και η διαπίστωση ότι η λογοτεχνία δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο δεν είναι μια ομολογία αποτυχίας, από τη στιγμή άλλωστε που οι άνθρωποι των γραμμάτων ουδέποτε ισχυρίστηκαν κάτι τέτοιο.

Αν υπάρχει κάτι στο οποίο η λογοτεχνία δεν μας γέλασε ούτε μας απογοήτευσε, αυτό είναι χωρίς αμφιβολία η αισθητική απόλαυση που αποκομίζουμε από τα μεγάλα κείμενα. Ο Ρολάν Μπαρτ κατάφερε να φωτίσει πολλές πτυχές της απόλαυσης του κειμένου στο φερώνυμο πόνημά του. Στην απόλαυση αυτή συμβάλλουν αποφασιστικά η αίσθηση ισορροπίας και η οικονομία στις γλωσσικές και συναισθηματικές δυνάμεις που δρουν κειμενικά.

Για να φτάσουμε κάποτε σε αυτή την αιρετική αντίληψη, η αναγνωστική ανθρωπότητα πέρασε από φάσεις αθωότητας και αφέλειας, από τις οποίες άλλωστε μας έχουν μείνει κατάλοιπα (οι«Άθλιοι» του Ουγκώ, ή το 1984 του Όργουελ είναι δυο χτυπητά παραδείγματα μετριο-καλής λογοτεχνίας που θεωρούνται μέχρι σήμερα αριστουργήματα),

Η λογοτεχνία όπως κάθε τέχνη γνωρίζει διαβαθμίσεις και η κατανόησή της έχει μια πυραμιδική λογική. Τις κορυφές της λίγοι τις φτάνουν και ακόμα λιγότεροι τις κατανοούν. Η αίσθηση ότι όσο μεγαλύτερη γίνεται η αναγνωστική μάζα τόσο ωφελείται η λογοτεχνία, ευνοεί μόνο τις τσέπες των εκδοτών. Στην πραγματικότητα προκαλεί απλά μια σύγχυση για τα κείμενα και τους δημιουργούς που μπορεί να διαρκεί δεκαετίες και να σέρνει την ίδια τη λογοτεχνία σε μια πολύχρονη κρίση.

Σε κάθε περίπτωση η απόλαυση του κειμένου και το προβάδισμα στην αναγνωστική αισθητική είναι μια ασφαλής προϋπόθεση για την κάθαρση της λογοτεχνικής δημιουργίας. Η αποστολή της λογοτεχνίας είναι λιγότερο φιλόδοξη από όσο πιστεύουμε και η σημασία της για τον κόσμο δεν υπερβαίνει τη σημασία των άλλων τεχνών.