Κούντερα - Η αβάσταχτη ελαφρότητα του μυθιστοριογράφου

Στις Προδομένες διαθήκες διαβάζουμε: «Είστε κομμουνιστής κύριε Κούντερα; Όχι είμαι μυθιστοριογράφος. Είστε διαφωνών; Όχι μυθιστοριογράφος. Είστε αριστερός ή δεξιός; Ούτε το ένα ούτε το άλλο, είμαι μυθιστοριογράφος».

Κάπως έτσι ξετυλίγεται αυτός ο αέναος κύκλος αντιδικίας της λογοτεχνίας με την πραγματικότητα, της φαντασίας με την κοινοτοπία, της τέχνης με την (μικρο)πολιτική. Η πραγματική ζωή θυμίζει χρεοκοπημένη κυβέρνηση που στον πανικό και στην αποτυχία της απαιτεί τα πάντα, γυρεύει να αρπάξει ό,τι της ανήκει κι ό,τι δεν της ανήκει. Η βουλιμία της δημοσιογραφίας που υποτίθεται πως εκφράζει το ιερό δικαίωμα του απλού ανθρώπου να πληροφορείται διαρκώς για όλα όσα τον αφορούν αλλά και για όσα δεν έχουν σημασία για αυτόν, είναι ενδεικτική της αδηφαγίας μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Απέναντι σε αυτή την απολυταρχία της άποψης επί παντός επιστητού στέκεται το δικαίωμα του μυθιστοριογράφου να μην είναι δημόσιο πρόσωπο, το δικαίωμα του να είναι διαρκώς ένας αναχωρητής. «Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία είναι αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη», σημειώνει ο Κούντερα. Τότε όμως ο αγώνας του μυθιστοριογράφου ενάντια στην κοινοτοπία είναι αγώνας της πρωτοτυπίας ενάντια στο στερεότυπο. Στην αβάσταχτη ελαφρότητα της δημιουργίας, ο μυθιστοριογράφος πρέπει να βαδίζει στις μύτες των ποδιών του, αθόρυβος και διακριτικός σχεδόν αόρατος μέσα στο έργο του. Η δημόσια εικόνα του συνιστά πραγματικό ναρκοπέδιο, οι υποχρεώσεις του απέναντι στο κοινωνικό σύνολο εξαντλούνται στην ποιότητα και στον δημιουργικό του οίστρο. Τα υπόλοιπα ανήκουν στη σφαίρα των εντυπώσεων και της εφήμερης κατανάλωσης.

Η ανοησία των ανθρώπων προέρχεται από την ανάγκη τους να έχουν μια απάντηση για το καθετί, η σοφία του μυθιστοριογράφου από την ικανότητά του να θέτει ένα ερώτημα για το καθετί...Ο μυθιστοριογράφος διδάσκει τον αναγνώστη να κατανοεί τον κόσμο ως ερώτημα.