«Ο δικαστής και ο δήμιός του» - Με απλά λόγια πώς γράφεται η καλή λογοτεχνία

Ο κόσμος δεν εξηγείται παρά με συγκεκριμένους μύθους και χαρακτήρες. Για το λόγο αυτό ανακυκλώνουμε συνεχώς την ιστορία του Οδυσσέα και του Δον Κιχώτη ή ζητάμε επίμονα να καταλάβουμε την Αντιγόνη , τον Άμλετ ή τον Πρίγκιπα Μίσκιν. Όλοι αυτοί οι μύθοι και οι χαρακτήρες μας ακολουθούν είτε γράφουμε είτε διαβάζουμε κείμενα.

«Ο δικαστής και ο δήμιός του», σε πρώτο επίπεδο ένα κοινό αστυνομικό μυθιστόρημα, είναι ασφαλώς κάτι πολύ περισσότερο. Κι αυτό το οφείλει το δίχως άλλο στον δημιουργό του, τον Φρήντριχ Ντύρρενματτ, που παίρνει στα χέρια του μια κοινότοπη ιστορία −αλλά αυτό δεν έκαναν πάντοτε οι μεγάλοι συγγραφείς;− και την αναπτύσσει με όρους υψηλής μυθιστοριογραφίας.

Στο ευσύνοπτο αυτό μυθιστόρημα θα πρέπει κανείς να δώσει προσοχή στους εμβληματικούς ήρωες – εμβληματικούς, γιατί έχουν ο καθένας πίσω του μια ολόκληρη σειρά διάσημων λογοτεχνικών χαρακτήρων. Αν υποθέσουμε για παράδειγμα ότι ο Μπαίρλαχ, ο άρρωστος επιθεωρητής, είναι ο κεντρικός πρωταγωνιστής, θα πρέπει να τον δούμε ως έναν άλλο Ιβάν Ίλιτς. Όπως ο Τολστοϊκός ήρωας έτσι και ο Μπαίρλαχ έχει ορισμένο χρόνο ζωής και βασανίζεται από μια οδυνηρή αρρώστια. Σε αντίθεση βέβαια με τον Ίλιτς ο Μπαίρλαχ μοιάζει να έχει χορτάσει όσα κάνουν έναν άνθρωπο να αδιαφορεί για το τέλος. Ο Γκάστμαν, που συνιστά το αντίπαλο δέος, είναι βγαλμένος από τα Ντοστογιεφσκικά υπόγεια, ένας χαρακτήρας προσχηματικός που εκπροσωπεί το Κακό – γιατί κάπως πρέπει να εκπροσωπείται κι αυτό σε ένα καλό μυθιστόρημα. Ο Ντύρρενματτ εγείρει το άλυτο ζήτημα της πάλης Καλού και Κακού χωρίς φυσικά να δίνει απαντήσεις. Το μυθιστόρημα άλλωστε έχει ανάγκη τη φιλοσοφία αλλά χρειάζεται κι άλλα πράγματα για να θυμίζει μυθιστόρημα. Πρωτίστως χρειάζεται ύφος και σ’ αυτό ο εθνικός συγγραφέας της Ελβετίας διαπρέπει όπως πάντα. Ποιητική και συναισθηματική οικονομία, ζυγισμένες περιγραφές, πολιτικές και κοινωνικές αναφορές και μια σειρά από ανατροπές που αιφνιδιάζουν τον αναγνώστη, συνθέτουν ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε χωρίς μεγάλες προσδοκίες αλλά ευτύχησε να υπερβεί τις συγγραφικές φιλοδοξίες του Ντύρενματτ και να διαβάζεται μέχρι σήμερα, εβδομήντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση ως έργο της λογοτεχνικής επικαιρότητας.

Επιστρέφοντας στο ζήτημα των ηρώων, ο καθένας από αυτούς διαθέτει το δικό του βάρος στη ζυγαριά του μύθου, έτσι ώστε να αισθάνεσαι ότι ο Μπαίρλαχ δεν θα μπορούσε να είναι αυτός που είναι χωρίς τον Γκάστμαν, το ίδιο και ο Τσαντς χωρίς τον Σμιντ και την Άννα, ο ανακριτής Λουτς χωρίς τον εθνοσύμβουλο Φον Σβέντι. Δημιουργούνται συνεχώς αντιθετικά ζεύγη ίσως και κάποια τρίγωνα, η κλιμάκωση είναι συνεχής πριν από τη μεγάλη ανατροπή του τέλους. Κι αν «η υπόθεση Σμιντ έκλεισε», έκλεισαν μαζί της και οι δρόμοι γιγα καθέναν από αυτούς που αναδεικνύονται σε δήμιους του κάθε Σμιντ. Οι Ερινύες δεν ήταν τελικά ένα καλαμπούρι των Αρχαίων.

Η μετάφραση της Πελαγίας Τσινάρη είναι απόλυτα πειστική και λειτουργική επιβεβαιώνοντας για μια ακόμα φορά την καλή δουλειά που γίνεται στις εκδόσεις Ροές.