Λέων Τολτστόι - κλασικός σημαίνει φρέσκος!

Ακόμα κι αν δεχτούμε αυτό που λέει ο Όσβαλντ Σπένγκλερ στο θεμελιώδες έργο του «Η παρακμή της Δύσης», ότι δηλαδή ο Τολστόι ήταν η Ρωσία του παρελθόντος και ο Ντοστογιέφσκι η Ρωσία του μέλλοντος, ο συγγραφέας του Ιβάν Ίλιτς και της Άννας Καρένινα παραμένει μια ολόφρεσκη παρουσία στην ιδεατή βιβλιοθήκη της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο ίδιος ο Σπένγκλερ παραδέχεται αυτό που όλοι ξέρουμε: «Η Άννα Καρένινα παραμένει απλησίαστη από οποιοδήποτε άλλο μυθιστόρημα».

Ο Τολστόι δεν είναι μόνο αριστοτέχνης του δυτικού μυθιστορήματος, δεν είναι απλώς η κορυφαία ίσως στιγμή της παγκόσμιας μυθιστοριογραφίας. Είναι μια φωνή που εντάσσεται αυτοδίκαια στην επικαιρότητα κάθε εποχής, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι ακόμα και αυτής της περίφημης νεωτερικότητας που γράφουμε και διαβάζουμε σήμερα.

Τι κάνει τον Τολστόι επίκαιρο; Προφανώς η ικανότητά του να δημιουργεί σκηνικά υψηλής αισθητικής, να προικίζει τους χαρακτήρες του με διαχρονικό πεπρωμένο, με πάθη που δεν περιορίζονται σε μια και μόνο εποχή. Και κάτι ακόμα: Ο τρόπος που πραγματεύεται τα κεφαλαιώδη ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, κάτι που κανείς άλλος, ούτε καν ο Ντοστογιέφσκι, δεν έχει καταφέρει. Ο θάνατος, ο έρωτας, ο γάμος, η οικογένεια, ο πόλεμος, η ειρήνη, η αθέατη πάλη των τάξεων, παρεισφρέουν στο έργο του, ενσαρκώνονται σε πρόσωπα γεμάτα αντιφάσεις, σε σκέψεις αντικρουόμενες, σε βαθιές ψυχολογικές παρατηρήσεις. Ο Τολστόι είναι ο μάστορας της αβίαστης εξέλιξης των πραγμάτων. Ποτέ δεν βιάζει τα πράγματα στα άκρα και όσο για το ζήτημα της ηθικής, δεν παίζει με την τεχνική των διλημμάτων, όπως συνηθίζει ο Ντοστογιέφσκι. Αντιλαμβανόμαστε ότι ο Ντοστογιέφσκι υφολογικά είναι μπροστά από τον Τολστόι αλλά σε αντίθεση με τον συγγραφέα των Δαιμονισμένων, ο Τολστόι άφησε πίσω του την ηθική ή μάλλον την παρέκαμψε, διαμορφώνοντας μια δική του οντολογική θεώρηση για τα πράγματα.