Ο Κάφκα και η μεταμόρφωση

Η μεταμόρφωση είναι ίσως το αρχαιότερο τέχνασμα που επινόησε η λογοτεχνία για να αποδώσει ένα μέρος της πραγματικότητας. Στην ουσία η μεταμόρφωση είναι τόσο παλιά υπόθεση όσο η ίδια η αφήγηση. Όλες οι εποχές της λογοτεχνίας διαμόρφωσαν τις δικές τους μεταμορφώσεις από την Αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό. Ο Όμηρος είχε τις δικές του μεταμορφώσεις όπως και ο Σαίξπηρ και ο Θερβάντες. Η τεχνική της μεταμόρφωσης μέχρι την εποχή του Κάφκα ακολουθούσε πάνω-κάτω την ίδια διαδικασία. Ο χαρακτήρας μεταμφιεζόταν για κάποιο χρονικό διάστημα, χάνοντας την αρχική του μορφή.

Η μεταμφίεση αυτή συχνά επιβαλλόταν δίκην τιμωρίας ή εκδίκησης από τους ίδιους τους θεούς. Πίσω όμως από τις όποιες προσωπίδες η αρχική φύση ουδέποτε χανόταν. Όταν ο Κάφκα αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την τεχνική της μεταμόρφωσης, είχε κατά νου κάτι εντελώς διαφορετικό: Η Καφκική μεταμόρφωση ξεσκεπάζει μια πραγματικότητα παραγνωρισμένη πίσω από συμβάσεις και μάσκες που τώρα πέφτουν και εξαφανίζονται. Κατά κάποιο τρόπο η μεταμόρφωση είναι η αποκάλυψη της αλήθειας, που αγνοούσαμε, μιας αλήθειας τρομακτικής, κυρίως γιατί εκτυλίσσεται σε ένα κόσμο ρεαλιστικό και όχι υπερβατικό και αφηρημένο. Η Καφκική οντολογία αφορά τέρατα που κρύβονται πίσω από την ανθρώπινη μορφή και όχι ανθρώπους με τερατώδεις μεταμφιέσεις.

Στη «Δίκη» ο Κάφκα έδωσε μια νέα ερμηνεία στην έννοια της ενοχής, στην «Αμερική» όρισε διαφορετικά την ελπίδα και την αισιοδοξία, στην «Μεταμόρφωση» άλλαξε εντελώς τα δεδομένα σε μια θεμελιώδη λογοτεχνική συνθήκη.