Μέρες Μυθιστορήματος - Ημέρα 3η: Η κοσμογονία του ρεαλισμού

Η «Γαλλική επανάσταση» έγινε στις αρχές του 19ου αιώνα και αποδείχθηκε πραγματική κοσμογονία για την παγκόσμια λογοτεχνία. Ας αναλογιστούμε, αλήθεια, τι ήταν η μεγάλη αφήγηση μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα. Το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα είχε πράγματι θεμελιωθεί από τον Θερβάντες και τον Ραμπελαί, είχε μεσολαβήσει το προφητικό μυθιστόρημα του Ντεφόε «Ροβινσώνας Κρούσος», δημοσιεύονταν αφειδώς περιπέτειες και ρομάντζα, ο Λόρενς Στερν είχε εκδόσει τον «Τρίσταμ Σάντι» ως προάγγελο του μοντερνισμού, ο Λακλό είχε εντυπωσιάσει με τις «Επικίνδυνες σχέσεις», Βολτέρος, Μοντεσκιέ και Ντ' Αλαμπέρ έγραφαν φιλοσοφικά μυθιστορήματα.

Και ξαφνικά στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ανέκυψε ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ με την τιτανική βούληση μιας «Ανθρώπινης κωμωδίας» αξεπέραστης σε όγκο και χαρακτήρες. Η αφήγηση προσγειώνεται, ανοίγουν οι κρουνοί του ρεαλισμού, πλημμυρίζει η δεξαμενή της μυθοπλασίας με οικεία και γνώριμα στοιχεία, οι ήρωες των μυθιστορημάτων μοιάζουν με όλους εμάς τους κοινούς θνητούς. Ζήτω ο Ρεαλισμός!

Την ίδια εποχή γιγαντώνεται η μόδα της επιφυλλίδας και οι μεγάλες αφηγήσεις παρελαύνουν στις σελίδες των εφημερίδων υπό μορφή συνέχειας. Δουμάς και Ευγένιος Σύης σπάνε τα ταμεία. Η Γεωργία Σάνδη αναδεικνύεται σε ιέρεια της λογοτεχνίας. Ο Ουγκό μιμείται τον Σύη και δημιουργεί τους all time classic «Άθλιους».

Σε αυτό το νέο τοπίο εμπορευματοποιημένης λογοτεχνίας ο Μπαλζάκ προσπαθεί να κερδίσει το δικό του μερίδιο. Γράφει ακατάπαυστα, γράφει γρήγορα, συχνά πρόχειρα, δημοσιεύει το ένα μετά το άλλο τα μυθιστορήματά του με τα οποία θα μείνει γνωστός στην Ιστορία ως ο «βασιλιάς των μυθιστοριογράφων».

Ο Μπαλζάκ είναι ο Πλατωνικός Σωκράτης, λάτρης της πόλης και του αστικού τοπίου, λογιστής της πρωτευουσιάνικης καθημερινότητας, εξομολόγος κάθε λογής χαρακτήρων, συλλέκτης ανθρώπινων παθών, κοινωνικός παντογνώστης. Είναι ο κλειδοκράτορας του ρεαλισμού, ένας πραγματικός επαναστάτης που έφερε τα πάνω κάτω στη λογοτεχνία, ο εισηγητής μιας τάσης που θα απασχολήσει όλους τους μείζονες μυθιστοριογράφους, συμπεριλαμβανομένου και του Προυστ.

Στην πύλη του παγκόσμιου μυθιστορήματος θα υπάρχει έκτοτε η μπαλζακική ρήση: «Η επανάσταση είμαι εγώ!».