Ξαναδιαβάζοντας την «Εξαδέλφη Μπέτυ» και όσα δίδαξε ο Μπαλζάκ στον Προυστ

Οι λάτρεις του Μαρσέλ Προυστ βγάζουν σπυριά στο άκουσμα του ονόματος του Ονορέ ντε Μπαλζάκ θεωρώντας τον «βασιλιά των μυθιστοριογράφων» ένα άξεστο μπακάλη της λογοτεχνίας. Η πραγματικότητα ωστόσο είναι άλλη και το αντιλαμβάνεται κανείς αν παρατηρήσει τις στοχαστικές παρατηρήσεις, (κοινωνικές, ψυχολογικές ή φιλοσοφικές) του Προυστ στο αχανές «Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο».

Αντιλαμβάνεται λοιπόν ότι ο Προυστ έχει ξεπατικώσει τον στοχαστικό ρυθμό του Μπαλζάκ, το εκμαγείο του ύφους του στις μοναδικές είναι αλήθεια παρατηρήσεις του, ειδικά στον «Ξανακερδισμένο χρόνο».

Ας συγκρίνουμε δύο μικρά αποσπάσματα, το ένα από την «Εξαδέλφη Μπέτυ» το άλλο από τον «Ξανακερδισμένο χρόνο»

Συμβαίνει με την επίπλωση, μέσα στην οποία ζούμε, ό,τι και με μας τους ίδιους: καθώς παρατηρούμε καθημερινά τον εαυτό μας, καταλήγουμε να πιστεύουμε ότι ελάχιστα αλλάζουμε, πως εξακολουθούμε να είμαστε νέοι, τη στιγμή που οι άλλοι βλέπουν τα μαλλιά που γκριζάρουν, τις ρυτίδες που πυκνώνουν στο μέτωπό μας, την κοιλίτσα μας που φουσκώνει σαν κολοκύθα.

Όποιες κι αν είναι οι ερωτικές μας προτιμήσεις, κάνουμε πάντοτε λάθος όσον αφορά τον αριθμό των προσώπων με τα οποία έχει δεσμούς το αντικείμενο του πόθου μας, γιατί εκλαμβάνουμε κακώς τις φιλίες για δεσμούς, ένα λάθος που μεγαλοποιεί το σύνολο, αλλά επίσης θεωρούμε ότι ένας αποδεδειγμένος δεσμός αποκλείει κάποιον άλλο, κάτι το οποίο είναι επίσης λάθος. Δύο καλοθελητές μπορεί να πουν: «Η μαιτρέσα του Χ, τη γνωρίζω», να προφέρουν δύο διαφορετικά ονόματα και να μην πέφτουν έξω ούτε στο ένα ούτε στο άλλο.

Καλό θα είναι, λοιπόν, να βλέπουμε τον Προυστ ως συνεχιστή του Μπαλζάκ. Άλλωστε και ο ίδιος ο δημιουργός του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» είχε πει πως ο Μπαλζάκ ήταν για αυτόν ότι ο Βιργίλιος για τον Δάντη στη «Θεία Κωμωδία».