«Ο μακαρίτης Ματία Πασκάλ», το πρώτο αριστούργημα

Η Ιταλική γλώσσα, όπως άλλωστε και η Γερμανική, ήταν απούσες στον θρίαμβο του παγκόσμιου μυθιστορήματος τον 19ο αιώνα.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα όμως ένας τρομαγμένος νεαρός που βγαίνει από την τραγωδία της οικογενειακής χρεοκοπίας και από τη βαθιά κατάθλιψη, αντί να αυτοκτονήσει, επιλέγει να γράψει ένα μυθιστόρημα που τελικά θα τον κάνει γνωστό στο πλατύ κοινό και θα του ανοίξει το παράθυρο της λογοτεχνικής αθανασίας. Με το βιβλίο αυτό εγκαινιάζεται ουσιαστικά και η Ιταλική πεζογραφία στον σύγχρονο κόσμο.

Ο συγγραφέας δεν είναι ακόμα ο... Λουίτζι Πιραντέλο, ο διάσημος δραματουργός του Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα ή του Απόψε αυτοσχεδιάζουμε. Γράφει ωστόσο ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα από κάθε άποψη με τίτλο «μακαρίτης Ματία Πασκάλ» κι αυτό είναι μάλλον το σημαντικότερο Ιταλικό μυθιστόρημα στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα όπως είναι ο Γατόπαρδος του Λαμπεντούζα στο δεύτερο μισό. Και είναι ένα βιβλίο σταθμός όχι μόνο για την ιταλική αλλά για όλη την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, καθώς στις σελίδες του ανθίζει το μπρίο, το χιούμορ και η λεπτή ειρωνεία μιας πραγματικής μεγαλοφυίας.

Μέσα στην μυθιστορηματική κοσμογονία της εποχής εκείνης, όπου στη Γαλλία αναδύεται ένας Προυστ, στην Αγγλία ο μοντερνισμός και στις Γερμανόφωνες χώρες γίνεται το μπιγκ μπανγκ της Γερμανικής λογοτεχνίας, δεν ήταν απλό πράγμα να καταφέρει να ξεχωρίσει ένας Ιταλός συγγραφέας.

«Ο Μακαρίτης Ματία Πασκάλ» δεν έγινε ποτέ παντιέρα μιας πρωτοπορίας, μολονότι ως κείμενο είναι άκρως ρηξικέλευθο. Διατηρεί πάντως την αρετή των καλών μυθιστορημάτων, που δεν είναι άλλη από την αναγνωστική απόλαυση. Ο Πιραντέλο ακροβατεί παράξενα ανάμεσα στο χιούμορ, την ειρωνεία, το καυστικό σχόλιο και την μακάβρια σάτιρα. Έτσι αναδεικνύεται σε ανατόμο της κοινωνικής ζωής και των συμβάσεων που οδηγούν στη μονοδιάστατη σύλληψη του ανθρώπου.

Με τα ίδια χαρακτηριστικά μεταπηδά ύστερα στο δράμα, με την ίδια αίσθηση ελευθερίας, με το ίδιο αξεπέραστο ταπεραμέντο, ο ιδιοφυής αυτός Σικελός που φέρεται να υπερηφανεύεται για τις ελληνικές του ρίζες!

Η Δήμητρα Δότση έδωσε την ευλογημένη μεταφραστική πνοή της σε αυτό το σεμνό αριστούργημα, που φιλοξενούν οι «Μεγάλες Αφηγήσεις» των εκδόσεων Μεταίχμιο.