Εκεί όπου όλα γίνονται αλλιώτικα 

Έτσι ξεκινά μια παλιά νουβέλα του Leslie Poles Hartley. Αυτές οι δυο προτάσεις είναι ο αγαπημένος μου βατήρας για βουτιά στο παρελθόν.

«Ξένη χώρα». Σκέφτομαι την εποχή την τωρινή. Ένας ταξιδευτής λογάριαζε να βρεθεί ξανά σε μια ξένη χώρα, ωστόσο φέτος όλα είναι αλλιώτικα. Η λαχτάρα καταστέλλεται - κι αναστέλλεται η εξερεύνηση. Φέτος, δεν θα βγάλει απ’ το συρτάρι το διαβατήριό του. Ίσως ταξιδέψει αλλιώτικα, όπως κάποτε, νοερά και, κυριολεκτικά, «αταξίδευτα». Η ξένη χώρα των αδιάβαστων βιβλίων περιμένει πάντα τους εξερευνητές. Η φράση κλισέ «ετούτο το βιβλίο με ταξίδεψε» μού φαίνεται τώρα πιο συμπαθητική και ίσως βγει απ’ το κουτί των κλισέ, με νέα δύναμη.

Κύριε Hartley, γιατί το παρελθόν είναι από τους δημοφιλέστερους προορισμούς;

Επειδή είναι γοητευτικό; Ναι, αυτό λέμε για όλους τους δημοφιλείς προορισμούς, γιατί, όμως, γιατί;

Ίσως επειδή πρακτικά σ’ αυτή τη ζωή κανείς δεν μπορεί να πάει πίσω και είναι σαν μαγεία να το μπορείς. Ίσως επειδή -είτε μας αρέσει είτε όχι- ό,τι έγινε, έγινε, επειδή -είτε πονάει είτε όχι- πάει, πέρασε. Ίσως επειδή ο προορισμός παρελθόν φαντάζει πιο ασφαλής. Πολύ πιο ασφαλής από το μέλλοντα. Και - χωρίς «ίσως» - γιατί ο άνθρωπος δεν παύει ποτέ να λαχταρά να ταξιδεύει σε μυστηριώδεις τόπους. Εκεί όπου όλα γίνονται διαφορετικά.

Γιατί, ναι, το παρελθόν είναι «μια ξένη χώρα». Πηγαίνεις εκεί χωρίς εισιτήριο ή διαβατήριο, είτε αυτή η ξένη βρίσκεται στη χώρα σου είτε πέρα από αυτήν. Εκεί, όλα γίνονται αλλιώτικα. Οι άνθρωποι που ζουν εκεί, όλα τα κάνουν διαφορετικά.

Μάλιστα κύριε Hartley, είστε σαφώς μυστηριώδης. Το παρελθόν σε χρόνο ενεστώτα: οι άνθρωποι ζουν διαφορετικά «εκεί».

Διάβασα πως ο L.P. Hartley γεννήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου (σε μια ξένη χώρα: στο 1895). Αν υποθέσουμε πως έχει κάποια σημασία ο τεμαχισμός του χρόνου σε χρονιές, ίσως κάποιος που έχει γεννηθεί στα τέλη του Δεκέμβρη, έχει έμφυτη την αναδρομική τάση να πηγαίνει προς τα πίσω στο χρόνο. Ίσως έχει έμφυτη την κλίση ν’ αρχίζει μια ιστορία με δυο προτάσεις που ξεκινούν το «ταξίδι» όπως θα έκανε ένας ιδιοφυής, φανταστικός, ταξιδευτικός οδηγός: «Το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα. Εκεί, όλα γίνονται αλλιώτικα.»

*”The past is a foreign country; they do things differently there.”

“The Go-between”, L.P. Hartley