«Έγκλημα και Τιμωρία» στη Στέγη με τον Βασίλη Μπισμπίκη

Πότε ακριβώς τελείται ένα έγκλημα;

Τη στιγμή της πράξης ή τη στιγμή που το συλλαμβάνει ο δράστης στο μυαλό του; Πώς προσδιορίζεται χρονικά η μετάβαση από τη νομιμότητα στην παρανομία; Και ποια η τιμωρία της…; Ηθικά, κοινωνιολογικά και φιλοσοφικά ερωτήματα επιχειρεί να διερευνήσει η Ομάδα Cartel μέσα από μια νέα διασκευή του εμβληματικού μυθιστορήματος του 1866, φέρνοντας την ιστορία, με τη μέθοδο της γραμμικής αφήγησης, στο τώρα, στους δρόμους και τις γειτονιές της Αθήνας.

Τι σημαίνει άραγε, εν έτει 2023, η αυτοδικία που διαπράττει ο νεαρός φοιτητής της Νομικής Ροντιόν Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικοβ, όταν παίρνει τον νόμο στα χέρια του και δολοφονεί την Αλιόνα Ιβάνοβνα, μια γριά τοκογλύφο; Πόσο επίκαιρο παραμένει στις μέρες μας το αριστούργημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι; Και ποιες αναγωγές μπορούν να γίνουν στο σήμερα;

Μια «νέα» ιστορία, ενός «νέου» Ρασκόλνικοβ, ερμηνευμένου από τον Θοδωρή Σκυφτούλη, έρχεται να παρασταθεί με τρόπο ακραία ρεαλιστικό υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Βασίλη Μπισμπίκη, με τον ίδιο στον ρόλο του ανακριτή Πορφύρη και τον γνωστό Λιθουανό σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις στον ρόλο του αλκοολικού Μαρμελάντοφ, την Έρρικα Μπίγιου ως Σόνια, τον Κώστα Φαλελάκη ως αδίστακτο μεγαλοεπιχειρηματία, την Άννα Μάσχα ως μητέρα και την Μπέττυ Βακαλίδου ως τοκογλύφο.

Ο κόσμος του Ντοστογιέφσκι συναντά επί σκηνής τον σύγχρονο Δυτικό κόσμο, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία ο δεύτερος μοιάζει να μεταβάλλεται δραματικά και να οδηγείται νομοτελειακά σε μια άλλη –καλύτερη ή χειρότερη, κανείς δεν ξέρει ακόμα– εκδοχή του.

Όποια κι αν είναι η επόμενη εκδοχή του, όμως, τα ερωτήματα αυτά θα παραμείνουν ζωντανά και επίκαιρα. Γιατί είναι άμεσα συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση. Και οι διαφορετικές κατά περιόδους απαντήσεις σε αυτά τροφοδοτούν –ίσως– και τις όποιες αλλαγές, προς το καλύτερο ή το χειρότερο.

Η συνεργασία Onassis Culture και Βασίλη Μπισμπίκη ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2020, όταν το Ίδρυμα Ωνάση μεταμόρφωσε το πρώην εργοστάσιο πλαστικών της εταιρίας KOCH σε έναν απρόσμενο χώρο για καλλιτεχνικό πειραματισμό και εξερεύνηση. Πρόκειται για ένα τεράστιο βιομηχανικό κτίριο σε μια αχαρτογράφητη περιοχή του Ρέντη, ανάμεσα σε εργατικές πολυκατοικίες, χωματόδρομους και μάντρες υλικών. Ο Βασίλης Μπισμπίκης και η Ομάδα Cartel ήταν από τους πρώτους «κατοίκους» του εργοστασίου, πραγματοποιώντας εκεί τις πρόβες και τις παραστάσεις των έργων «Άνθρωποι και Ποντίκια», «Άρης» και «Κόκκινα Φανάρια».
Περισσότεροι από 25.000 θεατές παρακολούθησαν από το φθινόπωρο του 2018 την παράσταση «Άνθρωποι και Ποντίκια», το διασκευασμένο από την Ομάδα Cartel έργο του John Steinbeck, σε σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη. Η παράσταση προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση, απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και πυροδότησε συζητήσεις για τον σημερινό ρόλο του θεάτρου και τη μετεξέλιξή του σε κοινωνικό εργαλείο και τρόπο δράσης.

Το «Άνθρωποι και Ποντίκια», με συμπαραγωγό το Onassis Culture, κινηματογραφήθηκε και παρουσιάστηκε διαδικτυακά, προτείνοντας μια διαφορετική προσέγγιση στην έννοια της μαγνητοσκοπημένης εκδοχής μιας θεατρικής παράστασης. Με αφετηρία τον απόλυτο σεβασμό στην ανάγκη του θεατή να βιώσει έστω και έμμεσα τη θεατρική εμπειρία, το ακραία ρεαλιστικό θέατρο του Βασίλη Μπισμπίκη και της Ομάδας Cartel συνάντησε τους κώδικες του κινηματογράφου μέσα από το βλέμμα του διευθυντή φωτογραφίας Δημήτρη Κατσαΐτη.

Η εργογραφία του Ντοστογιέφσκι έχει πυροδοτήσει δύο ακόμα μεγάλες παραγωγές στη Στέγη. Ήταν το 2016 όταν ο Konstantin Bogomolov, στο αθηναϊκό ντεμπούτο του, προκαλούσε κύματα ενθουσιασμού με την πεντάωρη εκδοχή του πάνω στους «Αδερφούς Καραμαζόφ». Έναν χρόνο αργότερα, ο ριζοσπαστικός Ρώσος θα επέστρεφε στη Στέγη, αυτή τη φορά για να σκηνοθετήσει μια ομάδα δέκα Ελλήνων ηθοποιών στο πολιτικό έπος των «Δαιμονισμένων».

Ο ντοστογιεφσκικός κόσμος έχει συνεπάρει αμέτρητες προσωπικότητες της τέχνης και της διανόησης, καθιστώντας τον Ρώσο συγγραφέα ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η εμμονική αναζήτηση της ελεύθερης βούλησης και η καταβύθιση στον πυθμένα της ανθρώπινης ψυχής –ζητήματα στον πυρήνα της προβληματικής του– έκαναν θιασώτες του έργου του, μεταξύ άλλων, τον Sigmund Freud, τον Albert Einstein, τον Friedrich Nietzsche, τον Jean-Paul Sartre, τον Albert Camus. Ο 20ός αιώνας καταγράφει δημιουργούς κάθε είδους που μεταποίησαν το πνεύμα του Ντοστογιέφσκι στη σύγχρονη κουλτούρα: Από τον David Bowie και τον Iggy Pop έως τον Akira Kurosawa και τον Martin Scorsese.

Κι όμως, η πρώτη φορά που ανεβαίνει το «Έγκλημα και τιμωρία» στη σκηνή δεν καταγράφεται στη Ρωσία. Το παρισινό Odéon επιχειρεί να θεατροποιήσει το ντοστογιεφσκικό αριστούργημα το 1888. Θα χρειαστεί να περάσει μια δεκαετία για να παρασταθεί το έργο στην Αγία Πετρούπολη με τον διακεκριμένο, στην εποχή του, Pavel Orlenev να υποδύεται τον Ρασκόλνικοφ. Όσο ο θεατρικός Ντοστογιέφσκι διαδίδεται στα ιστορικά θέατρα της Ρωσίας (Αλεξαντρίνκσι, Μάλι, Θέατρο Τέχνης της Μόσχας), τόσο η ευρωπαϊκή σκηνή έλκεται από την ιδέα της θεατροποίησής του. Σταθμοί, πάντως, θεωρούνται οι προσεγγίσεις του Yuri Lubimov –ιδρυτή της ιστορικής σκηνής Taganka– που επισκέπτεται το έργο τρεις φορές (1979, 1983 και 1986), ενώ στο ενδιάμεσο (1984) το «Έγκλημα και τιμωρία» συναντά ο μέγας Πολωνός Andrzej Wajda. Ιδιαίτερα γόνιμη ήταν και η ενασχόληση του πολυβραβευμένου Ρώσου Lev Dodin πάνω στο έργο του Ντοστογιέφσκι, αν και δεν σκηνοθέτησε ποτέ το «Έγκλημα και τιμωρία».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΣΤΟ ΟΜΩΝΥΜΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΙΣΜΠΙΚΗΣ
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ & ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΙΣΜΠΙΚΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΕΛΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΣΚΗΝΙΚΑΚΕΝΝΥ ΜΑΚ ΛΕΛΛΑΝ
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΓΡΕΔΑΚΗΣ
ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑEDGEN LAME
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΦΩΤΙΣΜΩΝΣΑΚΗΣ ΜΠΙΡΜΠΙΛΗΣ
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΟΚΚΟΤΑΚΗΣ
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΟΥΚΑΛΥΔΗΜΗ ΜΟΥΡΤΖΗ
KΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΗΣΗΦΙΛΙΠΠΟΣ ΖΑΜΙΔΗΣ
ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ CARTELΦΑΙΗ ΤΖΗΜΑ
ΠΑΙΖΟΥΝ (ΜΕ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ)

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΑΓΟΥΡΙΔΑΣ (ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΝΟΥΣΗΣ)

ΜΠΕΤΤΥ ΒΑΚΑΛΙΔΟΥ (ΑΛΙΝΑ ΙΩΑΝΝΟΥ)

ΤΣΕΖΑΡΙΣ ΓΚΡΑΟΥΖΙΝΙΣ (ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΜΑΡΜΕΛΑΝΤΩΦ)

ΓΙΑΝΜΑΖ ΕΡΝΤΑΛ (ΕΡΓΑΤΗΣ)

ΜΑΝΟΣ ΚΑΖΑΜΙΑΣ (ΠΕΤΡΟΣ ΛΟΥΤΖΗΣ)

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΟΚΚΟΤΑΚΗΣ (ΚΩΣΤΑΣ ΚΡΟΚΟΣ)

EDGEN LAME (ΦΤΕΡΩΤΟΣ ΕΡΜΗΣ)

ΑΝΝΑ ΜΑΣΧΑ (ΜΑΝΑ)

ΕΡΡΙΚΑ ΜΠΙΓΙΟΥ (ΣΟΝΙΑ ΜΑΡΜΕΛΑΝΤΟΒΑ)

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΙΣΜΠΙΚΗΣ (ΠΟΡΦΥΡΗΣ ΠΕΤΡΙΔΗΣ)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ (ΜΑΡΙΚΟΝ)

ΦΟΙΒΟΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ (ΓΡΗΓΟΡΗΣ)

ΝΑΤΑΣΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (ΗΡΩ ΙΝΙ)

ΝΙΚΗ ΣΕΡΕΤΗ (ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΜΕΛΑΝΤΟΒΑ)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ (ΗΛΙΑΣ)

ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΚΥΦΤΟΥΛΗΣ (ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΧΙΖΑΣ)

ΣΤΕΛΙΟΣ ΤΥΡΙΑΚΙΔΗΣ (ΔΗΜΗΤΡΗΣ)

ΚΩΣΤΑΣ ΦΑΛΕΛΑΚΗΣ (ΑΡΚΑΔΗΣ ΠΟΝΗΡΙΔΗΣ)

ΙΩΒΗ ΦΡΑΓΚΑΤΟΥ (ΝΤΙΝΑ ΣΧΙΖΑ)

ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΧΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ (ΝΑΤΑΣΣΑ)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Βασίλης Μπισμπίκης

Ο Βασίλης Μπισμπίκης είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης. Ως ηθοποιός, από το 2008 που πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο, έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλές παραστάσεις έργων των Ευριπίδη, Αισχύλου, Tennessee Williams, Federico García Lorca, August Strindberg, Samuel Beckett, Ödön von Horváth, Jean Giraudoux, Terence McNally και άλλων συγγραφέων, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στο Εθνικό Θέατρο, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και σε σκηνές του ελεύθερου θεάτρου, σε σκηνοθεσία μερικών από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες.

Από το 2013, μαζί με την ηθοποιό Φαίη Τζήμα, διατηρούν τη δική τους θεατρική σκηνή, τον Τεχνοχώρο Cartel. Στο Cartel, έχει σκηνοθετήσει έργα των Στρίντμπεργκ, Slawomir Mrozek, Mark Ravenhill, John Steinbeck και άλλων. Η παράσταση «Άνθρωποι και ποντίκια» που σκηνοθέτησε τις περιόδους 2018-19 και 2019-20 τιμήθηκε με το 1ο βραβείο παράστασης και το 1ο βραβείο σκηνοθεσίας στα Θεατρικά Βραβεία Κοινού 2019 του περιοδικού «Αθηνόραμα», καθώς και με το 1ο βραβείο παράστασης, το 1ο βραβείο σκηνοθεσίας και το βραβείο καλύτερης παράστασης (από τις πολιτιστικές ιστοσελίδες) στα Θεατρικά Βραβεία Κοινού 2019 του ηλεκτρονικού περιοδικού "All4fun".

Για την παράσταση «Ο πατέρας» του Στρίντμπεργκ, που σκηνοθέτησε στο Θέατρο Αποθήκη την περίοδο 2019-20, τιμήθηκε με το 3ο βραβείο σκηνοθεσίας (η παράσταση απέσπασε και το 2ο βραβείο καλύτερης παράστασης, το 1ο βραβείο ανδρικού ρόλου και το 3ο βραβείο γυναικείου ρόλου) στα Θεατρικά Βραβεία Κοινού 2020 του περιοδικού «Αθηνόραμα».

Στον κινηματογράφο, έχει παίξει στις ταινίες «Η πόλη των παιδιών» του Γιώργου Γκικαπέππα και «Η μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς» του Γιάννη Οικονομίδη, καθώς και σε πολλές μικρού μήκους. Τέλος, έχει εμφανιστεί σε αρκετές τηλεοπτικές σειρές, όπως «Η λέξη που δεν λες», «Άγριες μέλισσες», «Κομάντα και Δράκοι» και άλλες.