«Η σπασμένη στάμνα» του Χάινριχ φον Κλάιστ στο Εθνικό Θέατρο

Δύο καταξιωμένοι ηθοποιοί και σκηνοθέτες, ο Ακύλλας Καραζήσης και ο Νίκος Χατζόπουλος συν-σκηνοθετούν και συμπρωταγωνιστούν φέτος στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σε μία από τις κλασικότερες κωμωδίες του παγκόσμιου ρεπερτορίου, τη «Σπασμένη στάμνα» (1806) του Χάινριχ Φον Κλάιστ.

Απ' αυτό το θέατρο της συνεργασίας και της συνενοχής, όπως το χαρακτηρίζουν οι ίδιοι, προκύπτει η αναμέτρηση με ένα σπουδαίο έργο, που, με όπλο το χιούμορ, επιχειρεί να φωτίσει τις «ραγισμένες» όψεις στις ανθρώπινες σχέσεις και κοινωνίες: τις μεροληψίες στο σύστημα της δικαιοσύνης, τις φαυλότητες στο πολιτικό σύστημα, τη μειονεκτική θέση της γυναίκας απέναντι στην αυθαιρεσία της ανδρικής εξουσίας, αλλά την πατροπαράδοτη ιεραρχία που χαρακτηρίζει την κοινωνική οργάνωση αλλά και την ίδια τη θεατρική διαδικασία.

Η ιστορία του έργου περιστρέφεται γύρω από τον Αδάμ, έναν δικαστή που καλείται να διαλευκάνει ποιος έσπασε μια ιστορική στάμνα στο υπνοδωμάτιο της Εύας, ενώ ο ίδιος είναι ο βασικός ύποπτος. Η μητέρα της Εύας μηνύει τον αρραβωνιαστικό της και η υπόθεση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, καθώς η δίκη λαμβάνει χώρα παρουσία του συμβούλου δικαιοσύνης Βάλτερ, ο οποίος έχει έρθει για να επιθεωρήσει τις δικαστικές αρχές.

Η δομή, η πλοκή αλλά και τα πρόσωπα του έργου συνομιλούν με τη βιβλική ιστορία του προπατορικού αμαρτήματος, με τρόπο όμως αντεστραμμένο, κωμικό. Όπως λέει γελώντας και ένας από τους ήρωες, ο γραμματέας Λιχτ: «Η πτώση του Αδάμ! Η πρώτη που έγινε από κρεβάτι». Ταυτόχρονα, στη «Σπασμένη στάμνα», ο Κλάιστ συνδιαλέγεται με τον Σοφοκλή και τον Οιδίποδα πάνω στο θέμα του δικαστή που καλείται να δικάσει τον εαυτό του. Η αντίθεση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, η ατέλεια των ανθρώπινων νόμων και θεσμών, η πλάνη και η επακόλουθη πτώση γίνονται εδώ αφορμή για κωμικά ευτράπελα και αλυσιδωτές παρεξηγήσεις. Χρησιμοποιώντας ευφυέστατα τα μοτίβα της εξαπάτησης, της παρεξήγησης και της διαστρέβλωσης των γεγονότων, ο συγγραφέας μάς χαρίζει μια σπαρταριστή αστυνομική κωμωδία.

Με τη δράση να ξεφεύγει από τη σκηνή και να μεταφέρεται σε απροσδόκητους χώρους της αίθουσας, κυκλώνοντας και εμπλέκοντας τους θεατές, η σκηνοθετική ανάγνωση δοκιμάζει να συσχετιστεί με το κοινό με τρόπο μη αναμενόμενο. «Χωριζόμαστε αναγκαστικά σε δύο στρατόπεδα (πάνω και κάτω από τη σκηνή) ή μπορούμε να γίνουμε ένα;» αναρωτιέται ο Νίκος Χατζόπουλος και ο Ακύλλας Καραζήσης συμπληρώνει: «Μια μορφή συλλογικότητας αλλάζει δυνητικά την πατροπαράδοτη (πατριαρχική) δομή στη θεατρική πράξη. Δύο σκηνοθέτες, λοιπόν, έντεκα ηθοποιοί και έξι συντελεστές επιχειρούν μια ομαδική κατάδυση στο παρελθόν, στο έργο, στον 19ο αιώνα, στον Κλάιστ».

Η μετάφραση είναι του Γιώργου Δεπάστα. Τα σκηνικά επιμελείται η Κλειώ Μπομπότη, τα κοστούμια η Βασιλική Σύρμα, τη μουσική ο Κώστας Βόμβολος, τους φωτισμούς ο Αλέκος Αναστασίου. Παίζουν οι: Νίκος Χατζόπουλος, Γιώργος Συμεωνίδης, Αλεξάνδρα Όσπιτση, Μαριαλένα Ηλία, Μελίνα Πολυζώνη, Ακύλλας Καραζήσης, Μάρθα Φριντζήλα, Γιώργος Γιαννακάκος, Θάνος Τοκάκης, Κίττυ Παϊταζόγλου, Παναγιώτης Παναγόπουλος.

ΑΠΕ-ΜΠΕ