«Ο κύκλος των Μουσείων»

«Πράγματι, η θάλασσα ήταν αυτή που καθόρισε τη μοίρα της περιοχής από τα προϊστορικά χρόνια», τονίζει η αρχαιολόγος και διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας, Δρ Αναστασία Κουμούση, στην εισαγωγή του 24ου αφιερωματικού τόμου της εκδοτικής σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», με τίτλο «Το Αρχαιολογικό Μουσείου Πατρών», που παρουσιάστηκε πρόσφατα από τη LAMDA Development.

Αναφερόμενη σε μια περιοχή της οποίας ακόμα και η ετυμολογία φανερώνει τη σχέση με το υδάτινο στοιχείο -«η Αχαΐα προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα akw (αχ-, αξ-, ακ-), που χρησιμοποιείται στα ελληνικά, και όχι μόνο, για να υποδηλώσει το νερό»-, η Α. Κουμούση, που υπογράφει τον τόμο, υπερθεματίζει: «Όταν ο μυκηναϊκός κόσμος, στην αυγή του 12ου αι. π.Χ. άφησε πίσω του τις στάχτες των ανακτόρων, οι Μυκηναίοι της Αχαΐας έστρεψαν τα νώτα στο παρελθόν και είδαν διάφανα αυτό που απλωνόταν μπροστά τους. Ένας απέραντος θαλασσινός ορίζοντας, ελεύθερος πια από απαγορεύσεις, περιορισμούς και εξαιρέσεις, που ξεκινούσε από τις ακτές του και τελείωνε εκεί που χανόταν ο ήλιος ... ».

«Η θάλασσα, όμως» -επισημαίνει πιο κάτω η συγγραφέας- «δεν άφηνε στους Αχαιούς τον πλούτο της, έπρεπε οι ίδιοι να αναζητήσουν το μερίδιό τους, εκείνο που άξιζε ο τόπος τους. Για να το πετύχουν έκαναν κάτι αδιανόητο για την εποχή τους ... Ενώ ο αρχαίος κόσμος είχε για κέντρο του την Ανατολή, αυτοί μόνοι και πρώτοι στράφηκαν απολύτως συνειδητά προς τη Δύση, σταθερά και επίμονα, καθόλου ευκαιριακά. Δημιούργησαν σχέσεις εταιρικές και εμπορικές, στηριγμένες στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία μιας κορύφωσης σε διάφορα επίπεδα, που η δυτική Αχαΐα ποτέ δεν είχε γνωρίσει στη μακραίωνη προϊστορία της. Απέκτησαν ως δώρα και εισήγαγαν κυρίως χάλκινα ιταλικά προϊόντα, αλλά πρωτίστως ενδιαφέρθηκαν για τη μεταφορά και την αφομοίωση νέας τεχνολογίας, με την οποία τα τοπικά εργαστήρια κατασκεύαζαν με κυπριακό χαλκό συγγενείς ιταλικούς τύπους και υβριδικά προϊόντα, που διαχύθηκαν στην τοπική κοινωνία και ενσωματώθηκαν στην καθημερινότητα, σε μια πρωτοφανή αλληλεπίδραση με την Ιταλική χερσόνησο».

Αυτή ήταν και η παλαιότερη σχέση της Αχαΐας με τη Δύση, που διήρκεσε εντατικά περίπου έναν αιώνα, όσο και η ακμή της. Μια χιλιετία μετά, η σύνδεση αυτή επανήλθε, αν και μέσα από διαφορετικές οδούς. «Χρειάστηκε μια ολόκληρη χιλιετία, ως τα ρωμαϊκά χρόνια, για να αποκτήσει η περιοχή διαφορετικούς πια δρόμους προς την Ιταλία, που και πάλι οδήγησαν σε ακμή, τη δεύτερη και τελευταία στην αρχαιότητα. Η αρχαία Πάτρα, στην ίδια ακριβώς θέση με την σημερινή, υπήρξε στα ρωμαϊκά χρόνια ο φωτεινός αντικατοπτρισμός του ρωμαϊκού κόσμου της αντίπρωρης Αδριατικής ακτής, εκεί που ζούσαν αξιοζήλευτα οι ελεύθεροι πολίτες του κράτους και βρισκόταν η καρδιά της διοίκησης, που ύφαινε και άπλωνε τους ιστούς της μεγάλης αυτοκρατορίας», γράφει η διευθύντρια της ΕΦΑ Αχαΐας. Και συνεχίζει ως προς το στοιχείο που καθόρισε την περιοχή διαχρονικά: «Η θάλασσα λειτουργούσε ως καθρέφτης όπου η πόλη έβλεπε το είδωλό της να μεγαλώνει ως απρόσμενη πραγματικότητα, όπως οι ισάξιοι με τους θεούς αυτοκράτορες είχαν ορίσει, αν και παλαιότερα η ίδια, με τα ιδανικά της ανεξαρτησίας και τη δύναμη της Αχαϊκής Συμπολιτείας, προσπάθησε απεγνωσμένα να την αποτρέψει στην κρίσιμη και τελευταία μάχη της Κορίνθου...».

Αλλά και στο τέλος της αρχαιότητας πάλι η θάλασσα «έφερε την Πάτρα στα δικά της νερά, φώτισε την πόλη με τα χρώματα του ήλιου της Δύσης και παρέσυρε πέρα από τον εφικτό ορίζοντα τους τόπους των νεκρών και των μύθων, περιορίζοντας τα ταξίδια της φαντασίας σε νοητούς και άγνωστους τόπους. Της έδωσε μια καινούργια διάφανη και επίζηλη ταυτότητα, που άφηνε όμως να αχνοφαίνεται η παλιά πόλη ως ιδέα, ως διαχρονική επιρροή του ελληνιστικού της παρελθόντος, αλλού αμυδρά και κάποτε ξεκάθαρα. Το μικρό λιμάνι της φάνηκε τεράστιο, χωρούσε πια όλη τη Μεσόγειο, ανθρώπους, πολιτισμούς, θρησκείες. Στα στενά της πόλης, στην Αγορά, στα ιερά, στις γιορτές της, περιδιάβαινε ολόκληρος ο κόσμος, αφήνοντας τον πλούτο του σε εκείνους που έμαθαν γρήγορα να τον ελκύουν και να τον μαζεύουν και σε όλους καινούριες ιδέες, συμπεριφορές, συρμούς και ανεκτικότητα, προσδιορίζοντας έναν κοσμοπολίτικο περίγυρο που συνεπήρε και αγκάλιασε την πόλη».

Το Μουσείο

Η πρώτη ενότητα του βιβλίου αναφέρεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών. Έργο σύγχρονης αρχιτεκτονικής, αποτελεί το ευτυχές τέλος μιας μακράς πορείας που ξεκίνησε με τα πρώτα βήματα ίδρυσης ενός αρχαιολογικού μουσείου της πόλης. Ο πρώτος που έκανε λόγο για την ανάγκη του ήταν ο Γάλλος φιλέλληνας περιηγητής και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα πρόξενος στην πόλη, Φρανσουά Πουκεβίλ (F. C. H. L. Pouqueville), ο οποίος εντυπωσιάστηκε από τον μεγάλο αριθμό ορατών αρχαιοτήτων. Κάποια από τα οποία δυστυχώς, πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς μέσω αδιαφανών διαδρομών διακίνησης αρχαιοτήτων. Όπως η ρωμαϊκή αναθηματική επιγραφή που είχε εντοπίσει και καταγράψει ο Πουκεβίλ στον χώρο της αρχαίας αγοράς της Πάτρας, η οποία αποσπάστηκε και φορτώθηκε το 1828 σε αγγλικό πολεμικό πλοίο που συμμετείχε στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, παρά τις επίσημες ελληνικές αντιδράσεις.

Το παλιό αρχαιολογικό μουσείο στο κέντρο της πόλης, που στεγαζόταν σε ένα εκλεκτικιστικό-νεοκλασικό κτήριο το οποίο έχρηζε εκ βάθρων συντήρησης, δεν επαρκούσε για να παρουσιάσει στους επισκέπτες τη σπουδαία ιστορία των αρχαίων χρόνων της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής. Το νέο φουτουριστικό Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών στη βόρεια είσοδο της πόλης ήρθε να αναπληρώσει επάξια το κενό αυτό. Με την ξεχωριστή του σύγχρονη ταυτότητα, το συνολικό εμβαδόν των 5.977 τ.μ. και τους λειτουργικούς εκθεσιακούς χώρους που καταλαμβάνουν 2.600 τ.μ., οι νέες κτηριακές εγκαταστάσεις του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών -τοπόσημο πλέον της πόλης- ολοκληρώθηκαν και παραδόθηκαν το 2008, ενώ η έκθεση εγκαινιάστηκε στο μεγαλύτερο τμήμα της τον Ιούλιο του 2009. Ολόκληρη αποδόθηκε στο κοινό δυο χρόνια αργότερα.

Έκθεση και εκθέματα

Η μόνιμη έκθεση, με αντικείμενα από την πόλη της Πάτρας και τη δυτική Αχαΐα, στοχεύει στην ανασύνθεση της ιστορικής μνήμης με έναν πρωτότυπο τρόπο, καθώς είναι διαρθρωμένη σε τρεις μεγάλες θεματικές ενότητες που καταλαμβάνουν ισάριθμες ευρύχωρες αίθουσες: του ιδιωτικού, του δημόσιου βίου και της νεκρόπολης. «Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι το Μουσείο δεν αναδεικνύει μόνο την τέχνη και τον πλούτο της υλικής κληρονομιάς, αλλά και την καθημερινότητα των κατοίκων ... Παράλληλα, τα εκθέματα επιβεβαιώνουν τη διαρκή συνύπαρξη και όσμωση λαών και πολιτισμών, μια μικρογραφία της μεσογειακής ιστορίας, της θάλασσάς μας, που εξακολουθεί να συγκινεί και να εμπνέει», σημειώνει στον πρόλογο του τόμου η υπουργός Πολιτισμού Λ. Μενδώνη.

Μεταξύ των εκθεμάτων του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών, ξεχωρίζουν τα πήλινα και χάλκινα ειδώλια διαφόρων περιόδων, τα μυκηναϊκά κτερίσματα αξιωματούχων πολεμιστών, δηλωτικά όχι μόνο της καθημερινότητάς τους, αλλά και της πολιτικής και στρατιωτικής οργάνωσης των χρόνων αυτών, μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής εποχής, κάποια αντίγραφα χάλκινων πρωτοτύπων, καθώς και οι ανάγλυφες μαρμάρινες ταφικές στήλες ή πλάκες που απεικονίζουν πάνοπλους μονομάχους, τα όπλα τους ή τα στεφάνια τα οποία καταμετρούν τις νίκες τους πριν την καθοριστική για τη ζωή τους ήττα. Περίτεχνα χρυσά κοσμήματα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής, γυάλινα πολύχρωμα μυροδοχεία, πολυτελή επιτραπέζια σκεύη και εντυπωσιακά ψηφιδωτά δάπεδα που στόλιζαν τις ρωμαϊκές επαύλεις -όπως το δάπεδο που απεικονίζει την κεφαλή της Μέδουσας η οποία αποστρέφει το βλέμμα για να μην πετρώσει τον θεατή-, αλλά και πολύτιμοι νομισματικοί θησαυροί φανερώνουν τον πλούτο που συγκεντρώθηκε στην πόλη μέσω του εμπορίου, αλλά και την ανάγκη επίδειξης όσων τον είχαν αποκτήσει.

Θυμίζουμε ότι οι τόμοι της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων» είναι ελεύθερα προσβάσιμοι διαδικτυακά στην ιστοσελίδα της LAMDA Development (https://www.lamdadev.com) και πως η έντυπη μορφή τους διατίθεται δωρεάν σε επιλεγμένους αποδέκτες, όπως μουσεία, βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. O τόμος εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Ολκός, υπό την εκδοτική φροντίδα της Ειρήνης Λούβρου. Η φωτογράφιση έγινε από τον Σωκράτη Μαυρομμάτη, η μετάφραση στα αγγλικά από την Αλεξάνδρα Ντούμα και η σελιδοποίηση από την Ελίζα Κοκκίνη. Η επεξεργασία των εικόνων έγινε από τον Νίκο Λαγό, η τυπογραφική διόρθωση από τον Παντελή Μπουκάλα, η εκτύπωση από την εταιρεία Φωτόλιο, και η βιβλιοδεσία από τον Γιώργο Ηλιόπουλο.

Πηγή φωτ.: Δελτίο Τύπου. Copyright: ΥΠΠΟ. Φωτογράφος: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ