Μέρες μυθιστορήματος - Ημέρα 2η: Ιστορικό μυθιστόρημα

Είναι υποτιμητικό για τη λογοτεχνία και φανερώνει άγνοια ο όρος «ιστορικό μυθιστόρημα». Αν πρέπει ωστόσο να αποδεχτούμε ένα τέτοιο όρο θα πρέπει να αναζητήσουμε τις απαρχές του στα Ομηρικά Έπη και βέβαια στις ιστορίες του Ηροδότου. Ο Ηρόδοτος είναι, όπως και ο Πλάτωνας, ένας κρυπτομυθιστοριογράφος, που θυμίζει πολύ τους σημερινούς εκπροσώπους του ιστορικού μυθιστορήματος. Είναι ο τρόπος που συλλέγει το πραγματολογικό υλικό αλλά και η αφηγηματική του δεινότητα που συχνά παρεξηγείται δίνοντας την εντύπωση πως όσα αναφέρει απέχουν πολύ από την ιστορική αλήθεια.

Ένας άλλος ζηλωτής του ιστορικού μυθιστορήματος είναι φυσικά και ο Θουκυδίδης, που ως στυλίστας υπερέχει όλων, καθώς οικοδομεί μια αγαλμάτινη και πυκνή γλώσσα. Όπως ο Πλάτωνας «επινόησε» τον Σωκράτη έτσι και ο Θουκυδίδης δημιούργησε ένα Περικλή δικής του εμπνεύσεως, μαζί με τον «Επιτάφιο» που εκφωνεί ο Αθηναίος Πολιτικός. Όχι πως ο Σωκράτης και ο Περικλής είναι αποκυήματα της φαντασίας.

Κανείς όμως δεν μας εγγυάται πως το πορτρέτο τους ανταποκρίνεται απόλυτα στην ιστορική αλήθεια. Ακόμα και τις πιο αγνές προθέσεις να διαθέτει κάποιος, είναι δύσκολο να μην μακιγιάρει ως ένα βαθμό, μικρό ή μεγάλο, τον ήρωά του. Η αφήγηση είναι μια ύπουλη τέχνη, ύπουλη πρώτα από όλα για αυτόν που την ασκεί.

Σε κάθε περίπτωση Ηρόδοτος και Θουκυδίδης είναι οι κορυφαίοι εκπρόσωποι αυτού που θα αποκαλούσαμε Ιστορικό μυθιστόρημα στην αρχαιότητα και τα έργα τους αντιστοιχούν σε μυθιστορήματα όπως το «Μοναστήρι της Πάρμας» του Σταντάλ ή το «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι.

Όλοι όσοι ανασυνθέτουμε σήμερα το παρελθόν εν είδει μυθοπλασίας καλό θα ήταν να έχουμε στο μυαλό μας τις αρχές που έθεσαν οι παλιοί και ακόμα περισσότερο οι αρχαίοι.