Το μυθιστόρημα και η χαμένη απόλαυση του κειμένου

Αν υπάρχει ένα λογοτεχνικό είδος που αγάπησαν οι αναγνώστες αλλά μίσησαν οι λόγιοι, αυτό είναι δίχως άλλο το μυθιστόρημα. Κι αυτή η μορφή αφήγησης, που όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, θεμελιώθηκε από τον Θερβάντες και τον Ραμπελαί, έβγαλε την ανθρωπότητα από τον αναγνωστικό της μεσαίωνα κι έκανε την ανάγνωση δημοφιλή δραστηριότητα.

Το σύγχρονο μυθιστόρημα αποτελεί αναμφίβολα δώρο της Ευρώπης στον πολιτισμένο κόσμο κι έχει καταφέρει να ηγεμονεύσει στο παγκόσμιο τοπίο του πνεύματος περισσότερο από δύο αιώνες τώρα. Η διαχρονική γοητεία της μεγάλης αφήγησης σχετίζεται με τη μαγική εμπειρία του εκάστοτε αναγνώστη που από τη μια στιγμή στην άλλη γίνεται μέλος ενός θιάσου χαρακτήρων και ζει το μεγάλο κόσμο ενός συναρπαστικού αναγνώσματος.

«Ο αναγνώστης του μυθιστορήματος είναι μοναχικός. Είναι μοναχικός περισσότερο από κάθε άλλο αναγνώστη», επισημαίνει ο Μπένγιαμιν. Κι αυτό που αναζητά ο αναγνώστης αυτός είναι ανθρώπους από τους οποίους θα διαβάσει το «νόημα της ζωής». Για να το πετύχει αυτό είναι έτοιμος, σύμφωνα πάντα με τον Μπένγιαμιν να ιδιοποιηθεί εξ ολοκλήρου το κείμενο, να το καταβροχθίσει όπως η φωτιά το κούτσουρο στο τζάκι.

Από την άλλη ένα βιβλίο σού επιβάλλει εξαρχής τον τρόπο που θα διαβαστεί. Η ανάγνωση ενός κλασικού μυθιστορήματος στο οποίο οι εικόνες που δημιουργούμε διαβάζοντας έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από τις λέξεις, δεν έχει απαραίτητα την ίδια ένταση σε κάθε σελίδα. Κι αυτό αποτελεί την απόλαυση του κειμένου την οποία εκθειάζει ο Ρολάν Μπαρτ στο ομώνυμο δοκίμιό του. Αυτή την απόλαυση που έχει να κάνει περισσότερο με τη μουσική της γλώσσας αλλά κυρίως με την επιτυχημένη σκηνοθεσία του μυθιστορήματος, μοιάζει να έχουμε χάσει τα τελευταία χρόνια. Αυτή την απόλαυση πρέπει να ανακτήσουμε, αν θέλουμε οι κοινωνίες των επομένων γενεών να συνεχίσουν να γράφουν αλλά και να διαβάζουν μυθιστορήματα.