Στο μουσείο Μπενάκη «ο μεγάλος περίπατος της Άλκης»

Η ζωή της ένα καλειδοσκόπιο του 20ου αιώνα. Aν ζούσε σήμερα θα ήταν 100 ετών. Η θρυλική Άλκη Ζέη της ελληνικής λογοτεχνίας, η πολυγραφότατη, πολυμεταφρασμένη, τιμημένη με πλήθος διακρίσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό συγγραφέας που αγαπήθηκε από γενεές αναγνωστών για το έργο της και τη συναρπαστική διαδρομή μιας ζωής βιωμένης ως το μεδούλι, ζωντανεύει στην έκθεση «Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης», στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού στο πλαίσιο του «Λογοτεχνικού Έτους 2023 Άλκη Ζέη».

Συγκίνηση και χαρά αποπνέει η εργοβιογραφική αυτή έκθεση με την αγαπημένη συγγραφέα (1923-2020) πανταχού παρούσα μέσα από μεγάλα φωτογραφικά πορτρέτα της. Χαμογελαστή ακόμα και στις εξορίες της, με θετική ενέργεια για τη ζωή, βλέμμα παιχνιδιάρικο και με μια υποβόσκουσα αίσθηση του χιούμορ που την χαρακτήριζε, για τον εαυτό της και προς πάσα κατεύθυνση.

Το νήμα της ζωής και του έργου της συνδέει στην έκθεση ο εμπνευσμένος σχεδιασμός της φωτογράφου Μαρίας Στέφωση, η οποία έστησε στη μεγάλη αίθουσα του μουσείου το πλούσιο υλικό με τρόπο που ξεδιπλώνει χρονολογικά τον μεγάλο περίπατο της Άλκης. Ξεκινάμε από τις πρώτες εκδόσεις όλων των βιβλίων της, από το «Καπλάνι της Βιτρίνας» το πρώτο της βιβλίο, που έγραψε το 1963 στη Μόσχα και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Θεμέλιο του Μίμη Δεσποτίδη έως το τελευταίο «Ο νυχτερινός περίπατος της γιαγιάς» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το 2020. Συνεχίζουμε μπροστά σ΄έναν εντυπωσιακό τοίχο ενός πολύχρωμου παζλ εξωφύλλων με τα μεταφρασμένα βιβλία της. Σε μια προθήκη φυλάσσονται ανέκδοτα χειρόγραφα της μαζί με τα μετάλλια και τις διακρίσεις. Τα μεγάλα τυπώματα φωτογραφιών της ζωής της περιβάλουν όλη την αίθουσα υπογραμμίζοντας με επιλεγμένα αποσπάσματα γραπτών της, τον στοχασμό και την φρεσκάδα του βλέμματος της. Άνθρωποι και καταστάσεις που την καθόρισαν στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης, άνθρωποι του πνεύματος και των γραμμάτων που συνέβαλαν στην λογοτεχνική διαμόρφωση της. Οικογενειακές φωτογραφίες με τον σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου και τα παιδιά τους, την Ειρήνη και τον Πέτρο, δίπλα σε εκείνες με διανοούμενους που συνεργάστηκε -Μάριος Πλωρίτης, Ζυλ Ντασέν, Μελίνα Μερκούρη, Μάνος Ζαχαρίας, Σπύρος Πλασκοβίτης, η θεία της Διδώ Σωτηρίου (σύζυγος του Πλάτωνα Σωτηρίου, δίδυμου αδελφού της μητέρας της) η αδελφή της Λενιώ με την οποία «έζησαν σαν δίδυμες», η «κολλητή» της Άλκης Ζέη Ζωρζ Σαρρή, αιώνια φίλη της από τα γυμνασιακά τους χρόνια.

Σε άλλη ενότητα φωτογραφίες από τα νεανικά θεατρικά της βήματα (είχε σπουδάσει υποκριτική στη δραματική σχολή του Εθνικού Ωδείου Αθηνών), και εγκατέλειψε νωρίς, επιλέγοντας τη συγγραφή. Ο κινηματογραφικός « Μεγάλος περίπατος της Άλκης» της σκηνοθέτιδας Μαργαρίτας Μαντά που προβάλλεται σε μια μικρή αίθουσα στην έκθεση, ο χάρτης του μεγάλου περίπατου της συγγραφέως στην Ιστορία και στον γεωγραφικό χώρο, εξόριστη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από την γενέθλια Αθήνα, κατ' αρχήν στην Χίο. Μετά, οι προσπάθειες στη Ρώμη για την απόκτηση σοβιετικής βίζας ώστε να επανασυνδεθεί με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, ο οποίος είχε διαφύγει στην Τασκένδη ως πολιτικός πρόσφυγας το 1948 μετά την ήττα του ΔΣΕ στον εμφύλιο. Στη συνέχεια, η μετεγκατάσταση τους στη Μόσχα και αργότερα, στα χρόνια της απριλιανής δικτατορίας στο Παρίσι, απ' όπου επέστρεψαν οριστικά στην Ελλάδα το 1980.

Ζωή μυθιστορηματική, που φέρνει στο νου τα λόγια του αιώνιου φίλου της, ποιητή Τίτου Πατρίκιου: «Όταν κανείς αρχίσει να αναφέρεται στην Άλκη δεν μπορεί να σταματήσει, γιατί και η ζωή και το έργο της είναι τεράστια».

Ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μια μικρή ανάπαυλα στην ημικυκλική κατασκευή με τις κερκίδες στο κέντρο της έκθεσης , πριν συνεχίσει την διαδρομή του μεγάλου περιπάτου στην πολυκύμαντη ζωή της Άλκης Ζέη και το εμβληματικό της έργο. Έργο στο οποίο διαχειρίζεται την γοητεία των νιάτων, της Ιστορίας, την γοητεία της Αριστεράς, στους αγώνες της οποίας συμμετείχε από τα νιάτα της μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, ωστόσο στάθηκε και πολύ κριτική.

Αγάπησε και αγαπήθηκε από τα νέα παιδιά, διαμόρφωσε χωρίς διδακτισμό το νεανικό αναγνωστικό κοινό μεταδίδοντας το στοιχείο της αλληλεγγύης, της φιλίας, αξίες που η ίδια διατήρησε σ' όλη της τη ζωή. «Στο Παρίσι, στην δικτατορία, διαπίστωσα με έκπληξη ότι τα παιδιά των φίλων αντιστασιακών δεν είχαν ιδέα τι ήταν η Κατοχή και η Αντίσταση, για τις οποίες αγωνίστηκαν οι γονείς τους. Κι ήταν ο λόγος που το 1971 έγραψα τον ''Μεγάλο περίπατο του Πέτρου''. Ήθελα να το εξηγήσω στα παιδιά με τρόπο που δεν θα τα βαρύνει» έχει πει η ίδια.

Άλλωστε, όπως έχει γράψει η Άλκη Ζέη για τη σχέση του συγγραφικού έργου της με την Ιστορία: «Από τα μικρά μου χρόνια ως σήμερα, ας μην πω με ακρίβεια πόσα είναι γιατί θα τρομάξω κι εγώ η ίδια, έζησα έναν πόλεμο, δύο εμφύλιους πολέμους, δύο δικτατορίες και δύο προσφυγιές. Δεν τα έζησα σαν απλός παρατηρητής, αλλά παίρνοντας ενεργό μέρος κάθε φορά κι έτσι και να ήθελα δεν θα μπορούσε το συγγραφικό μου έργο να μην επηρεαστεί από τα γεγονότα αυτά που συγκλόνισαν τον τόπο μας. Άθελά μου η ζωή μου μπλέχτηκε μέσα στην ιστορία κι έγινα κι εγώ ένα κομμάτι της. Το συγγραφικό μου, λοιπόν, έργο, θέλω δεν θέλω, είναι γεμάτο ιστορία... Αν πέτυχα να κάνω τα παιδιά να την ακούσουν τουλάχιστον, το μέλλον θα δείξει».

Νατάσσα Δομνάκη