Πάουλ Κλέε: Ο «Πασκάλ-Ναπολέων» της μοντέρνας τέχνης

Ο Πάουλ Κλέε στέκεται ισάξιος δίπλα σε καλλιτέχνες σαν τον Πικάσο και τον Καντίσκι. Και να σκεφτεί κανείς πως ξεκίνησε την σχέση του με την τέχνη ως σπουδαίος μουσικός (παρέμεινε σε όλη του τη ζωή ένας ολοκληρωμένος μουσικός).

Ο μεγάλος αυτός εικαστικός καλλιτέχνης του περασμένου αιώνα δεν είναι μόνο ονομαστός για τα έργα του αλλά και για όσα δήλωνε κατά καιρούς για τη μοντέρνα τέχνη:

«Θέλω να γίνω σαν νεογέννητο, να μην γνωρίζω τίποτα για την Ευρώπη, να αγνοώ γεγονότα και μόδες. Να είμαι σχεδόν πρωτόγονος», μια δήλωση που όσο κι αν φαίνεται μετρημένη, δεν είναι, καθώς το να γίνει κανείς σαν νεογέννητο σημαίνει ένδειξη μεγαλοφυίας.

Στις αρχές του 1915 γράφει στο ημερολόγιό του: «Όσο πιο τρομακτικός γίνεται αυτός ο κόσμος, τόσο η τέχνη γίνεται αφηρημένη, ενώ ένας ειρηνικός κόσμος παράγει ρεαλιστική τέχνη».

Το βασικό δόγμα του Κλέε ωστόσο είναι αφοπλιστικά απλό: «Η μοντέρνα τέχνη δεν αποδίδει το ορατό αλλά μάλλον κάνει κάτι ορατό».

Όταν κάποτε ρώτησαν τον Πικάσο τι γνώμη είχε για τον Κλέε, εκείνος απάντησε: «Πασκάλ-Ναπολέων» - προσπαθώντας ίσως να περιγράψει την δύναμη και την ευρύτητα της σκέψης του αλλά και την βαθιά ανθρωπιά του.

«Τίποτα δεν μπορεί να γίνει βιαστικά. Τα πράγματα πρέπει να μεγαλώσουν, πρέπει να ψηλώσουν, κι αν έρθει ποτέ ο καιρός για το μεγάλο έργο τότε τόσο το καλύτερο. Να συνεχίσουμε να ψάχνουμε. Έχουμε βρει τα κομμάτια μα όχι το σύνολο...»

Ο Κλέε αντιλήφθηκε πιο καθαρά από οποιονδήποτε άλλο καλλιτέχνη μετά τον Γκαίτε πως κάθε προσπάθεια είναι άχρηστη, όταν μας επιβάλλεται, πως όλα συντελούνται κάτω από την επιφάνεια της συνείδησης.