Η προσωπογραφία της κυρίας Ματίς

Ο Ματίς έλεγε συχνά ότι υπάρχουν δύο τρόποι να παραστήσει κανείς τα πράγματα:

«Ο ένας είναι να τα δείξει ωμά, όπως ακριβώς είναι, ο άλλος να τα ανακαλέσει μέσω της τέχνης».

Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1908 είχε δημοσιεύσει τις «Σημειώσεις ενός ζωγράφου» στο Παρισινό περιοδικό La Grande Revue, κείμενο θεμελιώδες της Μοντέρνας Τέχνης.

Στο κείμενο αυτό υπάρχουν κάποιες σκέψεις του βάσει των οποίων μπορεί κανείς να ερμηνεύσει την αταραξία της κυρίας Ματίς στο πορτρέτο της του 1913.

Γράφει λοιπόν ο Ματίς: «Για μένα η έκφραση δεν βρίσκεται στο πάθος που καθρεφτίζεται σε ένα ανθρώπινο πρόσωπο ή εκδηλώνεται σε μια βίαιη χειρονομία. Η διάταξη του πίνακα στο σύνολό της πρέπει να είναι εκφραστική».

Ο γάλλος ζωγράφος που κατάφερε να διαφοροποιηθεί από το mainstream της εποχής του, τηρώντας αποστάσεις από τον γαλλικό και τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, απέρριπτε πάντα την σχολαστική αναπαράσταση της κίνησης. Έφερνε ως παράδειγμα την αρχαιοελληνική τέχνη λέγοντας: «Οι Έλληνες θα παραστήσουν ένα δισκοβόλο την στιγμή που συγκεντρώνει της δυνάμεις του πριν από την προσπάθεια». Κατά τον Ματίς ο καλλιτέχνης συλλαμβάνει ολόκληρη την κίνηση αλλά αναδεικνύει μόνο μια στιγμή της. Έτσι μόνο επιτυγχάνει την ισορροπία αλλά και την αίσθηση της διάρκειας. Ο πίνακας δεν αποτυπώνει απλά μια φευγαλέα στάση, υπονοεί και ό,τι έχει προηγηθεί καθώς και ό,τι επακολουθεί.

Ο Ματίς αγαπούσε την τάξη και τη διαύγεια στους πίνακές του, αρετές που είχε διδαχθεί από τον Σεζάν.

Οι περισσότερες σκέψεις του για την τέχνη εμπεριέχονται στην ακόλουθη ομολογία του:

«Ονειρεύομαι μια ισορροπημένη τέχνη, καθαρή και ήρεμη χωρίς καταθλιπτικά ή ανησυχαστικά θέματα, μια τέχνη που να λειτουργεί ως καταπραΰντικό για κάθε πνευματικό εργαζόμενο, συγγραφέα ή επιχειρηματία, ένα διανοητικό ηρεμιστικό, όπως μια ανατομική πολυθρόνα που ανακουφίζει από τη σωματική καταπόνηση».

Το άδειο βλέμμα και η παθητική στάση του σώματος της συμβίας του έτσι όπως αποτυπώνεται στην προσωπογραφία του 1913 σηματοδοτεί ακριβώς τη βασική ιδέα του Ματίς για τα εκφραστικά μέσα αλλά και την ανακουφιστική αποστολή της ανθρώπινης τέχνης.