Ντοστογιέφσκι - Του ανήκει το σήμερα και το αύριο
Θα είναι πάντα πιο μοντέρνος από τον Τολστόι, πιο κυνικός από τον Σαίξπηρ, πιο βαρυσήμαντος από τον Τζόυς.
Σαν σήμερα το 1881 πέθανε ένας από τους κορυφαίους, αν όχι ο κορυφαίος μυθιστοριογράφος του κόσμου, ο Φιόντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι. Είναι πάντοτε εύκολο να πει ή να γράψει κανείς δύο λόγια για αυτόν, όσο εύκολο είναι να γράψει για καθένα από τους μεγάλους ποιητές ή συγγραφείς του κόσμου.
Λέγεται συχνά ότι ο Λέων Τολστόι είναι η παραμεθόριος του παγκόσμιου μυθιστορήματος και είναι αλήθεια ότι η «Άννα Καρένινα» παραμένει απλησίαστο μυθιστόρημα σε πλοκή, σε ισορροπία, σε όραμα, σε χαρακτήρες και ιδέες. Με τα μείζονα έργα του ο Ρώσος αριστοκράτης ύψωσε ένα φράχτη στα τέλη του 19ου από τον οποίο ουσιαστικά κανείς δεν κατάφερε να αποδράσει - κανείς εκτός από τον βασικό του αντίζηλο, τον Ντοστογιέφσκι.
Παρά το άνισο έργο του, τις αταξινόμητες συγγραφικές εμπειρίες του, την τραχιά γλώσσα και τη χαώδη αφήγησή του, παρά την αλλοπρόσαλλη κοσμοθεωρία του, την πολιτική του αγραμματοσύνη, τον καταστροφικό χαρακτήρα του και την απλοϊκότητά του, ο Ντοστογιέφσκι γέμισε τα πνευμόνια της λογοτεχνίας με νέες ιδέες και οράματα.
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι το κοινό και οι κριτικοί των επόμενων δεκαετιών, θα διακρίνουν στον Ντοστογιέφσκι αυτό που εμείς δεν καταφέραμε να διακρίνουμε. Τον εξωπραγματικό μοντερνισμό του που τον φέρνει 150 χρόνια μετά τον θάνατό του να βρίσκεται ακόμα πολύ μπροστά και από τη δική μας εποχή.
Θα άξιζε, διαβάζοντας τους «Αδερφούς Καραμάζοφ» να αφήσουμε κατά μέρος τα ιδεολογικά, προφητικά, φιλοσοφικά θαύματα του Ρώσου συγγραφέα και να επικεντρωθούμε απλά στα μορφολογικά χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος. Θα ανακαλύπταμε τότε εκστατικοί πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα τόσο μοντέρνο, που στην ουσία δεν έχει ακόμα γραφτεί. Κάτι τέτοιο μόνο ο Όμηρος, οι τραγικοί και ο Σαίξπηρ έχουν πετύχει μέχρι σήμερα.
