Ο Λόρκα μέσα από την ελληνική μουσική

Ένα ελληνικό μουσικό πορτρέτο του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα μέσα από ξεχωριστά έργα για φωνή και πιάνο παρουσιάζουν απόψε (10/6) η μεσόφωνος Άρτεμις Μπόγρη και ο πιανίστας Γιώργος Κωνσταντίνου στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Το πρόγραμμα της συναυλίας περιλαμβάνει τον κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη Romancero gitano, βασισμένο σε επτά ποιητικές αποδόσεις του Οδυσσέα Ελύτη, σε μια ερμηνεία θεοδωρακικών καλειδοσκοπικών μουσικών σπαραγμάτων και λορκικών ονειρικών εντυπώσεων. Θα ακουστούν επίσης τα «Οκτώ τραγούδια» σε ποίηση Λόρκα του Γιώργου Κουρουπού, γραμμένα πάνω στις ιδιαίτερες μεταφράσεις του ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη, καθώς και παραδοσιακές ισπανικές μελωδίες σε μουσική επεξεργασία του ίδιου του κορυφαίου ποιητή και δραματουργού.

Η σχέση του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα με τη μουσική ήταν στενή και φλογισμένη. Προηγήθηκε, μάλιστα, της στροφής του στη συγγραφή, δεδομένου ότι ο έφηβος ποιητής παρακολουθούσε με πάθος μαθήματα μουσικής με τον συνθέτη Αντόνιο Σεγούρα Μέσα από την ηλικία των έντεκα ετών. Στη μνήμη του αγαπημένου δασκάλου του, μάλιστα, ο Γκαρθία Λόρκα αφιέρωσε το πρώτο του βιβλίο, «Εντυπώσεις και τοπία», που δημοσίευσε στην ηλικία των είκοσι ετών. Αργότερα, η φιλία του με τον συνθέτη Μανουέλ ντε Φάγια ενίσχυσε το ενδιαφέρον του για την ισπανική μουσική παράδοση, ιδίως εκείνη της γενέτειράς του Ανδαλουσίας. Το ενδιαφέρον αυτό οδήγησε, μεταξύ άλλων, σε μια σειρά από ηχογραφήσεις τραγουδιών επιλεγμένων και εναρμονισμένων από τον Γκαρθία Λόρκα, με την τραγουδίστρια Ενκαρναθιόν Λόπεθ Χούλβεθ («Αρχεντινίτα») και τον ίδιο να συνοδεύει στο πιάνο, το 1931 – μεταγραφές που εκδόθηκαν σε έντυπη μορφή μόλις τη δεκαετία του ’60, πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή.

Το ειδικό κράμα λυρισμού και πρωτοποριακής αισθητικής, έμπνευσης από τη λαϊκή παράδοση και σύγκρουσης με τις αντιδραστικές πολιτικές δυνάμεις της εποχής του προκάλεσε ισχυρές συμπαθητικές δονήσεις στους εκπροσώπους της ελληνικής νεωτερικότητας του 20ού αιώνα. Ξεκινώντας με τη μουσική του 23χρονου Μάνου Χατζιδάκι για την παράσταση του «Ματωμένου γάμου» από το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν το 1948, η ποίηση του Γκαρθία Λόρκα αποτέλεσε έκτοτε τη βάση για πλήθος πολύτροπων προσεγγίσεων από Έλληνες συνθέτες, σε μετάφραση ή στο πρωτότυπο, σε πλαίσιο θεατρικό, συναυλιακό ή δισκογραφικό.

Ο κύκλος τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη ”Romancero gitano”, βασισμένος σε επτά ποιητικές αποδόσεις του Οδυσσέα Ελύτη, γράφτηκε για την Αρλέτα στις αρχές του 1967, ακριβώς πριν την έναρξη της δικτατορίας, εξαιτίας της έλευσης της οποίας το σχέδιο εκτροχιάστηκε. Εντέλει ο κύκλος πρωτοηχογραφήθηκε το 1970 στο Παρίσι με τη Μαρία Φαραντούρη.

Η αρκετά μεταγενέστερη γραφή του έργου για φωνή και πιάνο ολοκληρώθηκε από τον συνθέτη το 1998, ενώ τα «Οκτώ τραγούδια» σε ποίηση Λόρκα του Γιώργου Κουρουπού, γραμμένα πάνω στις ιδιαίτερες μεταφράσεις του ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη, χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια μετά την επιστροφή του συνθέτη στην Ελλάδα από το Παρίσι και δισκογραφήθηκαν το 1988 με τον Σπύρο Σακκά.