Άσκηση και καρκίνος

Ο καρκίνος χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και επέκταση παθολογικών κυττάρων σε κάποιο όργανο του σώματος. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου είναι η μεγάλη ηλικία, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η απραξία, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η ρύπανση του αέρα, η ακτινοβολία, τα επαγγελματικά καρκινογόνα, το οικογενειακό ιστορικό, το αλκοόλ και άλλες ουσίες που προσλαμβάνονται με τις τροφές. Επομένως, η σωστή διατροφή, η αποφυγή παχυσαρκίας και η αυξημένη φυσική δραστηριότητα μπορούν να μειώσουν θεαματικά τον κίνδυνο ανάπτυξής του. Επίσης η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία προκαλούν προβλήματα στη μνήμη, αδυναμία συγκέντρωσης, καθώς και αίσθημα κόπωσης τα οποία παρατείνονται μετά τη θεραπεία τουλάχιστον για έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, επίσης, παρατηρούνται σοβαρές παρενέργειες σε άνω του 75% του καρκίνου του μαστού που επιμένουν στο 20-35% στους επιζήσαντες τα επόμενα χρόνια ενώ 30-50% των ασθενών αναφέρουν διαταραχές του ύπνου

Η άσκηση μειώνει τις παρενέργειες και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών πριν, κατά και μετά τη θεραπεία. Ενισχύοντας τη φυσική ανοσία η οποία εντοπίζει και καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα, επιβραδύνει την ανάπτυξη του καρκίνου σε ορισμένες θέσεις όπως τον μαστό, τον προστάτη και το έντερο. Επιπλέον, αυξάνοντας το επίπεδο των αντιοξειδωτικών ουσιών ανταγωνίζεται τη δράση του οξειδωτικού στρες το οποίο, ως γνωστόν, προκαλεί καρκίνο. Η μείωση του ποσοστού λίπους του σώματος, το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού, και της παραγωγής καρκινογόνων ουσιών συμβάλλει στον περιορισμό της εμφάνισης του καρκίνου.

Έχει αποδειχθεί ότι 30 λεπτά αυξημένης φυσικής δραστηριότητας την ημέρα εξομαλύνουν τα επίπεδα των ορμονών του αίματος, αυξάνει την ταχύτητα διόδου των τροφών, ιδίως στο παχύ έντερο, ελαχιστοποιώντας την έκθεση του τοιχώματος του εντέρου στα καρκινογόνα των τροφών. Η αερόβια άσκηση χρησιμοποιεί μεγάλες ομάδες μυών για παρατεταμένη διάρκεια χρόνου συμβάλλοντας σημαντικά στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και στη μείωση της σχετιζομένης με τον καρκίνο κόπωσης. 10-45 λεπτά την ημέρα περπάτημα μέτριας έντασης στο 50-70% της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου, μέσα ή έξω από το σπίτι για 1-6 μήνες κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας για καρκίνο του μαστού μείωσε σημαντικά το αίσθημα κόπωσης, βελτίωσε την ποιότητα του ύπνου, την κατάθλιψη και το άγχος και βελτίωσε σημαντικά την καρδιακή λειτουργία και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Ο συνδυασμός της αερόβιας άσκησης με άσκηση με αντιστάσεις συνέβαλλε σημαντικά στην αποφυγή οστεοπόρωσης και στην ενίσχυση της μυϊκής ισχύος αυτών των ασθενών.

Μελετήθηκαν 26 τύποι καρκίνου και η σχέση τους με τη φυσική άσκηση. Οι 16 εξ αυτών σχετίστηκαν με χαμηλότερο κίνδυνο ακόμα και αν είχαν άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα και την παχυσαρκία. Σε όλους διαπιστώθηκε βελτίωση της χρόνιας κόπωσης, αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης και της αντοχής και μείωση της κατάθλιψης και του άγχους.

Δέκα εβδομάδες μέτριας άσκησης σε 28 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, χειρουργημένο σε φάση αποκατάστασης συνέβαλε στην ελάττωση της κατάθλιψης και στην αύξηση της αυτοπεποίθησης. Οι μηχανισμοί της θεαματικής βελτίωσης είναι πολύπλοκοι και περιλαμβάνουν ομαλοποίηση του μεταβολισμού, του ορμονικού προφίλ, του μηχανισμού της φλεγμονής, της ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος και την αποκατάσταση της βλάβης του DNA. Επίσης, επέρχεται τελικά αύξηση των επιπέδων ενέργειας του ασθενή, καλύτερη ποιότητα ύπνου, μείωση της οστεοπόρωσης και βελτιωμένη κινητικότητα.

Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν αντενδείξεις για άσκηση για έναν ασθενή που πάσχει από καρκίνο. Ένας ασθενής, π.χ. με μεταστάσεις στα οστά ή καρδιακή ανεπάρκεια δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνει καθόλου άσκηση. Σε πολλές καταστάσεις απαιτούνται ειδικές τροποποιήσεις των ασκήσεων, επειδή οποιαδήποτε άσκηση είναι προτιμότερη από καμία.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.