Φυτικοί χυμοί ή συμπληρώματα;

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα νιτρικά άλατα που εμπεριέχονται σε φυτικές τροφές και σε συμπληρώματα σχετίζονται θετικά με την ικανότητα άσκησης. Αυτό σημαίνει ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής, με βασικό συστατικό οξείδια του αζώτου τα προερχόμενα από νιτρικά άλατα, μπορεί να έχει εργογενή δράση.

Το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) βρίσκεται φυσιολογικά στο σώμα, σε ελάχιστες ποσότητες και έχει πολλαπλό ρόλο στη μετάδοση ερεθισμάτων, στη ρύθμιση του τόνου των αγγείων και της αρτηριακής πίεσης, στη λειτουργία των μονάδων παραγωγής ενέργειας (μιτοχόνδρια), στη σύσπαση των μυών, κ.ά. Σε καταστάσεις οξέωσης και χαμηλού οξυγόνου, όπως συμβαίνει στους μυς κατά την έντονη άσκηση, μετατρέπεται σε μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ), το οποίο αποτελεί μια ιδιαίτερα βιοδραστική μορφή του διοξειδίου του αζώτου.

Το ΝΟ είναι απαραίτητο σε πολλές βιοχημικές αντιδράσεις και χορηγούμενο υπό μορφή συμπληρωμάτων ή φυσικών χυμών, όπως είναι ο χυμός του παντζαριού, βελτιώνει την ανεκτικότητα στην άσκηση και στην απόδοση. Τα παντζάρια εκτός από νιτρικά περιέχουν και άλλες ουσίες, εξίσου βιοδραστικές, και δρουν σε συνέργεια με τα νιτρικά, όπως αντιοξειδωτικά (βεταΐνη και βιταμίνες), πολυφαινόλες, ρεσβερατρόλη.

Το ΝΟ προσλαμβάνεται υπό μορφή νιτρικών αλάτων, μέσω της φυτικής διατροφής, από τους λωτούς, το σπανάκι, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα παντζάρια, τα οποία περιέχουν νιτρικά άλατα περισσότερο από 250 mg ανά 100 γραμμάρια. Τα νιτρικά άλατα μετατρέπονται σε ΝΟ σε περιοχές όπου επέρχεται έλλειψη οξυγόνου και χαμηλό PH, οπότε προκαλείται αγγειοδιαστολή και αυξημένη παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στους μυς. Επομένως, είναι λογικό η αυξημένη διαθεσιμότητα σε ΝΟ να βελτιώνει τη λειτουργία και την απόδοση των μυών στην άσκηση.

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα νιτρικά του πλάσματος σχετίζονται με μειωμένο κόστος οξυγόνου και βελτιώνουν την ανεκτικότητα στην άσκηση. Είναι σαφές ότι η μείωση της αρτηριακής πίεσης λόγω αγγειοδιαστολής και αυξημένης παροχής οξυγόνου και η μεγαλύτερη οικονομία σε οξυγόνο καθιστούν τους μυς ικανούς να δουλέψουν σκληρότερα και τον αθλητή να έχει αυξημένη ανεκτικότητα στην προσπάθεια.

Ποιος όμως είναι ο τύπος της άσκησης που τα νιτρικά έχουν μεγαλύτερη απόδοση;

Φαίνεται ότι η υπομέγιστη άσκηση ή η υψηλής έντασης διαλείπουσα άσκηση, που η διάρκειά της κυμαίνεται από 5-30 λεπτά, είναι η πιο κατάλληλη. Μελέτες έδειξαν ότι 2-15 ημέρες συμπληρώματος ΝΟ μπορεί να βελτιώσει τους δείκτες απόδοσης στην άσκηση υψηλής έντασης. Επίσης, βρέθηκε ότι 6 ημέρες χορήγησης χυμού από παντζάρι μείωσε την αρτηριακή πίεση και το κόστος οξυγόνου σε υπομέγιστη άσκηση και αύξησε την ανεκτικότητα σε υψηλής έντασης ποδηλασία.

Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από την ηλικία, την υγεία, τη διατροφή, τη φυσική κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της άσκησης. Οι αθλητές αγωνισμάτων μεγάλης διάρκειας και χαμηλής έντασης μπορεί να μην ωφελούνται διότι δε δημιουργούν συνθήκες έλλειψης οξυγόνου και όξινου PH, ώστε να παραχθεί ΝΟ. Επίσης, πολύ καλά προπονημένα άτομα μπορεί να έχουν υψηλά επίπεδα ΝΟ στο αίμα τους, οπότε η εξωγενής χορήγηση να έχει πενιχρά αποτελέσματα σε σχέση με λιγότερο προπονημένους. Τα προπονημένα άτομα έχουν καλύτερο αγγειακό τόνο από τα απροπόνητα και μεγαλύτερη δραστηριότητα ενζύμων που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ΝΟ.

Η ανεξέλεγκτη χορήγηση σκευασμάτων ΝΟ ενέχει τον κίνδυνο τοξικότητας γι’ αυτό προτιμώνται τα φυσικά λαχανικά, αφού πολύ λίγα είναι γνωστά σε ό,τι αφορά στην ιδανική δόση για τον καθένα. Σε κάποιες περιπτώσεις η χορήγησή τους, υπό μορφή συμπληρωμάτων είχε αποτέλεσμα και σε κάποιες άλλες όχι, ενώ άγνωστοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία. Ο χρόνος θα δείξει.

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά