Άσκηση και Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Αναμφίβολα, ακρογωνιαίος λίθος στην πρόληψη και θεραπεία της ΧΑΠ και του άσθματος είναι η σωστά δομημένη άσκηση δύναμης και αντοχής. Η ΧΑΠ είναι μια πολύ συνηθισμένη νόσος των πνευμόνων που οφείλεται στο κάπνισμα ή τη χρόνια εισπνοή ερεθιστικών ουσιών (επαγγελματικά νοσήματα), με συνέπεια χρόνια φλεγμονή και στένωση των βρόγχων.

Αποτέλεσμα είναι η μείωση της ροής του αέρα. Ο ασθενής αρχικά έχει βήχα με απόχρεμψη και εν συνεχεία αναπτύσσει προοδευτικά επιδεινούμενη δύσπνοια, εύκολη κόπωση με μοιραία κατάληξη την αναπνευστική ανεπάρκεια. Η δραστηριότητά του περιορίζεται μέσα στο σπίτι ενώ συνεχώς λαμβάνει οξυγόνο και φαρμακευτική αγωγή.

Συνέπεια όλων των ανωτέρω είναι να επηρεάζεται αρνητικά ο ψυχισμός του με συμπτώματα κατάθλιψης ή επιθετικότητας και η εξάρτησή του από τους άλλους να είναι πλήρης. Η ακινησία συνεπάγεται ατροφία των μυών, περαιτέρω αδυναμία και οστεοπόρωση και κάκιστη έκβαση της νόσου.

Η αερόβια άσκηση κάνει τη διαφορά στην ποιότητα της ζωής των ατόμων αυτών, επειδή μειώνει τα καθημερινά συμπτώματα της δύσπνοιας (διευκολύνει την αναπνοή τους), αυξάνει τη δύναμη και την αντοχή των μυών τους και βελτιώνει θεαματικά τη φυσική τους κατάσταση και την ποιότητα της ζωής τους. Οι ασθενείς παθαίνουν συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού, λόγω επιμόλυνσης των αυξημένων εκκρίσεων που λιμνάζουν στους βρόγχους, αφενός λόγω υπερπαραγωγής τους, αφετέρου λόγω μειωμένης ροής του αέρα.

Η κινητοποίηση-αποβολή αυτών των εκκρίσεων κατορθώνεται είτε με τον βήχα είτε με την καλύτερη λειτουργία της αντλίας του συστήματος πνεύμονες-θωρακικός κλωβός, πράγμα που επιτυγχάνεται με την αναπνευστική φυσιοθεραπεία. Ασυγκρίτως καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με τις βαθιές και γρήγορες αναπνοές που απαιτούνται στην άσκηση, οι οποίες επιφέρουν κινητοποίηση και μεταφορά των εκκρίσεων με την αυξημένη ροή του αέρα από τους περιφερικούς (μικρότερους) βρόγχους προς τους κεντρικούς (μεγαλύτερους), όπου, εν συνεχεία αποβάλλονται από το αναπνευστικό σύστημα.

Έτσι ξεμπλοκάρονται οι φραγμένοι από τη βλέννα βρόγχοι και αυξάνεται η διάμετρός τους, οπότε διευκολύνεται η δίοδος-ροή του αέρα στην εισπνοή και την εκπνοή. Επιπλέον, σημαντική βρογχοδιασταλτική δράση ασκούν οι παραγόμενες κατά την άσκηση ορμόνες αδρεναλίνη και κορτιζόλη που έχουν σημαντική αντιφλεγμονώδη δράση στους βρόγχους.

Θεαματική είναι η επίδραση του προγράμματος αποκατάστασης στη λειτουργική ικανότητα και τον μεταβολισμό των μυών, μέσω της συστηματική ενδυνάμωσης με στατικό ποδήλατο, περπάτημα ή τρέξιμο. Η ανεκτικότητα στην άσκηση είναι μειωμένη στη ΧΑΠ και οφείλεται στη διαταραγμένη μηχανική των πνευμόνων, την εύκολη κόπωση των αναπνευστικών μυών, στην ελλειμματική λειτουργικότητα της καρδιάς, στην κακή θρέψη και στην παρατεταμένη αποδόμηση της φυσικής κατάστασης.

Ανάλογα με την αρχική ανεκτικότητα του ασθενή συστήνεται περπάτημα, εναλλαγή περιπάτου τρεξίματος ή ακόμα και προγράμματα με διαλειμματικό ή συνεχές τρέξιμο. Η προπόνηση δύναμης στα άνω άκρα είναι επίσης σημαντική για ενίσχυση του αναβολισμού, επειδή οι ασθενείς βρίσκονται σε συνεχή και έντονο καταβολισμό που οδηγεί σε απίσχναση και ραγδαία απώλεια της λειτουργικότητας.

Επομένως, η διάρκεια, η συχνότητα και ο τρόπος της άσκησης πρέπει να εξατομικεύονται, βασιζόμενα στον βαθμό των αναπνευστικών και μυϊκών εφεδρειών της δύναμης και της αντοχής τους ασθενή. Αν και οι ασθενείς αρχικά νομίζουν ότι δεν μπορούν να ανεχθούν τη σωματική επιβάρυνση της άσκησης εντούτοις, προοδευτικά και συστηματικά κατορθώνουν να παλεύουν στα μέγιστα ανεκτά όριά τους με θεαματικά αποτελέσματα. Μπορούν να αθλούνται και παράλληλα να λαμβάνουν οξυγονοθεραπεία, οπότε έχουν μεγαλύτερη ανεκτικότητα στην άσκηση.

Κάθε πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει περίοδο προθέρμανσης και αποθεραπείας τουλάχιστον δέκα πέντε λεπτών για βαθμιαία αύξηση και μείωση των σφίξεων, της αρτηριακής πίεσης και της ροής του αίματος στους μυς. Η σωστή αποθεραπεία μειώνει τον κίνδυνο των αρρυθμιών, της ξαφνικής πτώσης της αρτηριακής πίεσης, των συγκοπτικών επεισοδίων και του βρογχόσπασμου.

Η συχνότητα και η διάρκεια των προπονήσεων ποικίλλουν από τρεις έως πέντε ημέρες την εβδομάδα, για είκοσι έως ενενήντα λεπτά κάθε φορά και για περίοδο τεσσάρων έως δώδεκα εβδομάδων. Αν ο ασθενής είναι πολύ εξασθενημένος αρχικά η διάρκεια είναι μικρότερη και με συχνές διακοπές. Τελικός στόχος είναι όμως να κατορθώσουμε τις λιγότερες διακοπές και κάθε προσπάθεια να διαρκεί τουλάχιστον τριάντα λεπτά αερόβιας άσκησης στις πρώτες δύο εβδομάδες. Κάθε τύπος άσκησης που απολαμβάνει ο πάσχων είναι ωφέλιμη.

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου, Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά