Λαλάδες: Το κόκκινο χαλί της Χίου (vid)

«Λαλάδες» λέγονται στη Χίο οι τουλίπες που κάθε χρόνο στις αρχές του Μάρτη κατακλύζουν τα χωράφια, κυρίως κάτω από το χωριό Θολό Ποτάμι, με άνθη που βαστούν μονάχα 7-10 μέρες. Αυτό το κόκκινο χαλί στρώνει το νησί για να υποδεχθεί την άνοιξη…

Με τα πρώτα σκιρτήματα της άνοιξης άλλο τίποτα δεν ακούς στο νησί παρά αυτό που ρωτάει ο ένας τον άλλο: «Οι λαλάδες εβγήκανε;» Και είναι το θέαμα αυτό των ανθισμένων λαλάδων σπάνιας ομορφιάς, που κάνει το µάτι του επισκέπτη να χαίρεται και την καρδιά του να αγαλιάζει.

Από πού και ως που όμως η τουλίπα έγινε λαλάς στη Χίο; Η χιώτικη ονομασία του λουλουδιού προέρχεται από την περσική ονομασία lale η οποία πέρασε στα τουρκικά και από εκεί μεταγγίστηκε στη χιώτικη ντοπιολιαλιά.

Οι Οθωμανοί είχαν περί πολλού την τουλίπα, την έκαναν μάλιστα σύμβολο της Αυτοκρατορίας τους. Λέγεται ότι στο “Χίλιες και Μια Νύχτες”, ο Σουλτάνος έριχνε μια κόκκινη τουλίπα μπρος στα πόδια της εκλεκτής του χανούμισας. Ακόμη και στις μέρες μας η “Χρυσή Τουλίπα” αποτελεί το πρώτο βραβείο στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης.

Στην Ελλάδα καλλιεργούνται δεκατέσσερα είδη τουλίπας. Από αυτά τέσσερα φύονται αποκλειστικά στις κεντρικές και νοτιοανατολικές περιοχές της Χίου.

H Tulipa Praecox Ten ή τουρκολαλάς έχει άνθη με ζωηρό κόκκινο χρώμα και φτάνει σε ύψος τα 70 εκατοστά. Τη συναντάμε συνήθως γύρω από καλλιεργημένα χωράφια και ελαιώνες.

H Tulipa agenensis ή φραγκολαλάς φτάνει μέχρι τα 50 εκατοστά ύψος, έχει κόκκινα άνθη που στο εσωτερικό τους έχουν μαύρα στίγματα και κίτρινες ραβδώσεις.

H Tulipa undulatifolia είναι το πιο σπάνιο από τα τέσσερα είδη. Έχει πορτοκαλοκόκκινα άνθη και φύλλα με κυματιστά άκρα, γι’ αυτό και τη λένε “κυματόφυλλη”. Συνήθως φυτρώνει κοντά σε καλλιέργειες σχίνου.

Η Tulipa clusiana ή λαλαδάκι πολίτικο φτάνει σε ύψος μέχρι 60 εκατοστά, έχει λευκά άνθη με έντονες εξωτερικές πορφυρές ραβδώσεις.

Πούθε βρέθηκαν οι τουλίπες στη Χίο; Λέγεται πως έφτασαν στη Μικρά Ασία κατά τους βυζαντινούς χρόνους και από εκεί «πέρασαν» απέναντι στο νησί. Στη συνέχεια εξαπλώθηκαν, μέσω της Μεσογείου, σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

Ήταν ο Κάρολος Κλούσιος, ένας διάσημος βοτανολόγος του 16ου αιώνα, ο οποίος τις καλλιέργησε στο κλίμα των Κάτω Χωρών για φαρμακευτικούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να ταυτιστεί τελικά το φυτό με τις Κάτω Χώρες.

Οι λαλάδες είναι ένας πολύτιμος θησαυρός της χιώτικης φύσης. Η ταινία του Δήμου Αβδελιώδη, «Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων» είναι εμπνευσμένη από αυτές.

«Πολλές φορές κατεβαίνω τον Μάρτιο στη Χίο μόνο και μόνο για να συναντήσω τα αγαπημένα μου λουλούδια. Είναι εξαιρετικά ωραία και γοητευτικά γιατί δεν ανθίζουν πολύ διάστημα, μόλις δέκα μέρες, αν τα προλάβεις. Αυτό αφήνει μια αίσθηση σαγήνης που προλαβαίνεις να το ολοκληρώσεις, να το δεις, να το χορτάσεις και έτσι μου έχει μείνει μια εικόνα πολύ έντονη, και το άρωμα παρόλο που δε μυρίζει πολύ ωραία» είχε δηλώσει σε μια συνέντευξή του πριν από χρόνια ο σκηνοθέτης .

Δυστυχώς, κάθε χρόνο φύονται και λιγότερες λαλάδες στη Χίο. Η μαζική συλλογή και η εξόρυξη των βολβών καταστρέφει σιγά-σιγά το φυτό που δεν έχει άλλο τρόπο αναγέννησης. Κι ας προτρέπουν οι μεγάλοι άνθρωποι: «Ας τις αφήκοµε στην ησυχία τως, να τις βρούνε κι οι γενιές που έρχονται»…

Δείτε ένα εντυπωσιακό βίντεο...