Το νερό στο σώμα

Αποτελεί το 65-75% του βάρους των μυών και το 50% του βάρους του λίπους. Επομένως, διαφορές στο ποσοστό του νερού μεταξύ των ατόμων οφείλονται σε αποκλίσεις στη σύσταση του σώματος.

Το νερό κατανέμεται σε τρία διαμερίσματα μέσα στο σώμα. Το ενδοκυττάριο, δηλαδή αυτό το οποίο υπάρχει μέσα στα κύτταρα, το διάμεσο, το νερό δηλαδή που περιβάλλει τα κύτταρα, π.χ. το υγρό στο οποίο κολυμπούν τα νεύρα της σπονδυλικής στήλης, και το ενδοαγγειακό υγρό, αυτό δηλαδή που βρίσκεται μέσα στα αγγεία.

Το αίμα περιέχει 2-4 λίτρα υγρού (πλάσμα). 62%, δηλαδή 26 λίτρα από τα συνολικά 42 του νερού στο σώμα αποτελούν το ενδκυττάριο και 38% το εξωκυττάριο (διάμεσο και ενδοαγγειακό).

Αυτοί οι όγκοι δεν είναι στατικοί, διότι υπάρχει μια συνεχής δυναμική ανταλλαγή του υγρού μεταξύ των διαμερισμάτων, ιδιαίτερα των ατόμων, τα οποία έχουν αυξημένη φυσική δραστηριότητα. Σε πολύωρα αθλήματα μεγάλων αποστάσεων επέρχονται δραματικές αλλαγές των υγρών του οργανισμού. Η προπόνηση αυξάνει το ποσοστό του νερού, το οποίο κατανέμεται στο ενδοκυττάριο διαμέρισμα, λόγω αύξησης της μυϊκής μάζας και της συνοδευομένης μεγάλης αύξησης σε νερό.

Κατά τη διάρκεια της άσκησης, λόγω της αυξημένης υδροστατικής πίεσης στο κυκλοφορικό σύστημα το νερό μεταφέρεται προσωρινά από το πλάσμα στο διάμεσο και τελικά στο ενδοκυττάριο χώρο. Η υπερβολική εφίδρωση προκαλεί μεγάλη μείωση του όγκου του πλάσματος, λόγω της απώλειας του νερού, με αποτέλεσμα ορθοστατική υπόταση.

Το νερό είναι το σημαντικότερο συστατικό του σώματος και είναι πανταχού παρόν. Χρησιμεύει ως μέσο μεταφοράς θρεπτικών ουσιών, οξυγόνου, άχρηστων προϊόντων των καύσεων, τα οποία απομακρύνονται τελικά από το σώμα με τα ούρα και τα κόπρανα. Σε συνδυασμό με διάφορες πρωτεΐνες λιπαίνει (γρασάρει) τις αρθρώσεις και προστατεύει έναν σημαντικό αριθμό κινούμενων οργάνων, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες, τα μάτια και τα έντερα. Επειδή είναι ασυμπίεστο δίνει τη δομή και τη μορφή στο σώμα, μέσω της σπαργής στους ιστούς του σώματος. Έχει σημαντική θερμορυθμιστική δράση, καθώς απορροφά σημαντική ποσότητα θερμότητας, μόνο με ελάχιστες μεταβολές της θερμοκρασίας του. Αυτή του η ιδιότητα, σε συνδυασμό με τον σημαντικό βαθμό εξάτμισης, διευκολύνει τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος σε σταθερά επίπεδα, κατά τη διάρκεια θερμικού στρες. Εμποδίζει επίσης την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος που προκαλείται από την άσκηση.
Ισοζύγιο ύδατος. Πρόσληψη και αποβολή.

Παρά τη μεγάλη απώλεια ύδατος που συμβαίνει στην άσκηση η κατάλληλη πρόσληψη υγρών, συνήθως, επαναφέρει την ισορροπία.

Πρόσληψη.

Τρεις πηγές παρέχουν νερό:

1) Υγρά.

Ένας μη δραστήριος ενήλικας σε ένα θερμικά ουδέτερο περιβάλλον χρειάζεται περίπου 2,5 λίτρα νερού καθημερινά. Για έναν αθλούμενο σε ζεστό περιβάλλον η απαίτηση για νερό αυξάνεται σε 5-10 λίτρα καθημερινά. Ένα μέσο άτομο καταναλώνει 1200 ml ημερησίως. Η άσκηση και το θερμικό στρες αυξάνουν τις απαιτήσεις, πολλές φορές, στο εξαπλάσιο. Σε μια ακραία κατάσταση ένας αθλητής έχασε 13,6 κιλά νερού κατά τη διάρκεια αγώνα δύο ημερών και δέκα επτά ωρών. Εντούτοις, με τη σωστή πρόσληψη υγρών και άλατος η απώλεια ύδατος περιορίστηκε σε 1,4 κιλά.

2) Τροφές.

Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν σημαντική ποσότητα νερού.

3) Μεταβολικό νερό.

Όταν οι τροφές διασπώνται σε ενέργεια σχηματίζεται διοξείδιο και νερό. Η πλήρης διάσπαση 100 γραμμαρίων υδατανθράκων, πρωτεΐνης και λίπους αποφέρει αντίστοιχα 55, 100 και 107 γραμμάρια μεταβολικού νερού. 1 γραμμάριο γλυκογόνου απαιτεί 2,7 γραμμάρια νερού, για να σχηματιστεί. Κατά την άσκηση το γλυκογόνο απελευθερώνει αυτό το συνδεδεμένο νερό.

Αποβολή

Ο όγκος των ούρων που αποβάλλεται από τα νεφρά, καθημερινά, ποικίλλει από 1-2 λίτρα. Επίσης αποβάλλεται, μέσω του δέρματος με την άδηλο αναπνοή, 350 ml. Η εξάτμιση του ιδρώτα προκαλεί μια απώλεια 500-700 ml/24ωρο. Στην παρατεταμένη άσκηση σε ζεστό περιβάλλον ένα πολύ καλά εγκλιματισμένο άτομο μπορεί να παράγει 12 λίτρα (12 κιλά) με ρυθμό 1 λίτρο την ώρα. Κατά την εκπνοή εξέρχονται 250-350 ml νερού το 24ωρο. Κατά την άσκηση μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες. Είναι σαφές ότι η φυσική δραστηριότητα και οι κλιματολογικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στο ισοζύγιο. Ένας σωστός τρόπος να μετρήσουμε την απώλεια του νερού κατά την άσκηση και το θερμικό στρες είναι η διαδοχική μέτρηση του βάρους του σώματος.

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου, Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.