Αλλαγή ώρας 2020: Γυρνάμε τα ρολόγια - Το συμβαίνει σε πλοία, υπολογιστές, πότε καταργείται

H τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπαγορεύει πως η τελευταία αλλαγή της ώρας θα πραγματοποιηθεί την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου 2021. Αυτό για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θέλουν να διατηρήσουν μόνιμα τη θερινή ώρα. Στη χώρα μας καλούμαστε απόψε, για την ακρίβεια τα ξημερώματα της Κυριακής 29 Μαρτίου να γυρίσουμε τα ρολόγια μας μία ώρα μπροστά.

Επομένως την ώρα 03:00 τα ξημερώματα της Κυριακής 29 Μαρτίου 2020, γυρίζουμε τα ρολόγια μας μία ώρα μπροστά, δηλαδή να δείχνουν 04:00

Η παραπάνω απόφαση διευκρινίζει, ότι όσα κράτη - μέλη της Ε.Ε. επιθυμούν να διατηρήσουν τη χειμερινή ώρα, τότε αυτά θα αλλάξουν για τελευταία φορά τα ρολόγια τους την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου 2021.

Η θερινή ώρα, στην οποία θα περάσουμε αυτή την Κυριακή, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα δοκιμαστικά το 1932. Συγκεκριμένα, από τις 6 Ιουλίου έως και την 1η Σεπτεμβρίου εκείνου του έτους.

Γιατί καθιερώθηκε η αλλαγή ώρας

Υπό την επήρεια της πετρελαϊκής κρίσης στη δεκαετία του '70 οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούσαν να εκμεταλλευθούν το φως της ημέρας κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στη Γερμανία η θερινή ώρα καθιερώθηκε το 1980. Συνηγορούσαν και πρακτικοί λόγοι, καθώς είχαν καθιερώσει τη θερινή ώρα οι περισσότερες γειτονικές χώρες. Από το 1996 ισχύει μία ενιαία, πανευρωπαϊκή ρύθμιση, κατά την οποία την άνοιξη γυρίζουμε τα ρολόγια μία ώρα μπροστά (ώστε να αξιοποιούμε το φως της ημέρας για μία ώρα επιπλέον), ενώ το φθινόπωρο τα επαναφέρουμε μία ώρα πίσω.

Οι πρώτες σκέψεις

Η πρώτη αναφορά που υπάρχει για χρησιμοποίηση της θερινής ώρας ήταν από τον Βενιαμίν Φρανγκλίνο (Benjamin Franklin) σε γράμμα του που δημοσιεύθηκε σε γαλλική εφημερίδα. Σε αυτό το γράμμα δεν υπάρχει αναφορά για αλλαγή της ώρας αλλά πρόταση να ξυπνούν οι άνθρωποι μία ώρα νωρίτερα!

Το ευρωκοινοβούλιο ψήφισε την κατάργηση της αλλαγής ώρας

Η πρώτη φορά που προτάθηκε το ζήτημα σοβαρά ήταν από τον Γουίλιαμ Γουίλετ (William Willett) στο άρθρο του «Waste of Daylight» που δημοσιοποιήθηκε το 1907 αλλά τελικά δεν κατάφερε να πείσει την Βρετανική κυβέρνηση. Αν και η ιδέα του τελικά υιοθετήθηκε, ο ίδιος δεν κατάφερε να την δει να πραγματοποιείται, γιατί πέθανε το 1915. Αρχικά εφαρμόστηκε από την γερμανική κυβέρνηση κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου από 30 Απριλίου ως 1η Οκτωβρίου του 1916. Λίγο μετά το Ηνωμένο Βασίλειο ακολούθησε εφαρμόζοντας τη θερινή ώρα από 21 Μαΐου ως 1η Οκτωβρίου 1916. Αργότερα, στις 19 Μαρτίου του 1918, το Αμερικανικό Κογκρέσο καθιέρωσε την τυπική χρήση των χρονικών ζωνών και επισημοποίησε την αλλαγή της θερινής ώρας για όλον τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Το μέτρο αυτό όμως καταργήθηκε αμέσως, λόγω της δυσαρέσκειας του κόσμου.

Αλλαγή ώρα στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η θερινή ώρα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, δοκιμαστικά, το 1932 και συγκεκριμένα από τις 6 Ιουλίου μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου όπου τα ρολόγια είχαν τεθεί μία ώρα μπροστά.

Στη συνέχεια όμως εγκαταλείφθηκε επειδή πολλά χρόνια νωρίτερα, συγκεκριμένα από τις 15 Ιουλίου (π.ημερ.)/28 Ιουλίου (ν.ημερ.) στις 04:00 ώρα, του 1916, τα ρολόγια στην Ελλάδα είχαν τεθεί 25 λεπτά μπροστά στην εισδοχή της ώρας ζώνης.

Έτσι, η διαφορά σε σχέση με το φως του Ήλιου που καθορίζει και τον πραγματικό χρόνο γινόταν πολύ μεγάλη κυρίως στα δυτικά τμήματα της χώρας και περισσότερο στη Κέρκυρα.

Αυτό είχε ως συνέπεια να εγκαταλειφθεί.

Στα επόμενα χρόνια είχε υιοθετηθεί η μετατόπιση της ώρας έναρξης λειτουργίας πολλών δημόσιων υπηρεσιών και καταστημάτων κατά μισή ώρα, στη χειμερινή περίοδο.

Η Ευρώπη και η εξαίρεση της Ισλανδίας

Στη δεκαετία όμως του 1970, μόλις δύο χρόνια μετά την ενεργειακή κρίση που ξέσπασε στην Ευρώπη το 1973, αποφασίστηκε η υιοθέτηση του μέτρου της θερινής ώρας από μεγάλο μέρος των κρατών της, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, με έναρξη το 1975. Η αλλαγή της ώρας γίνεται σύμφωνα με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υποχρεώνει όλα τα κράτη μέλη να την εφαρμόζουν ως νόμο, και πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου στις 1 π.μ. ώρα Γκρίνουϊτς (GMT), ενώ τελειώνει την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου του ίδιου έτους στις 1 π.μ. ώρα Γκρίνουϊτς. Επομένως η αλλαγή είναι ταυτόχρονη για όλα τα κράτη μέλη τα οποία έχουν υιοθετήσει το μέτρο.

Η Ισλανδία δεν έχει υιοθετήσει το μέτρο. Λόγω του υψηλού γεωγραφικού πλάτους η ανατολή και η δύση του ηλίου διαφέρουν κατά πολλές ώρες στη διάρκεια του έτους, έτσι η επίδραση της αλλαγής του ρολογιού κατά μία ώρα δε θα είχε συγκριτικά ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Λευκορωσία και Ρωσία

Η Λευκορωσία σταμάτησε την εναλλαγή ώρας μετά το 2011. Υιοθέτησε μόνιμα τη θερινή ώρα (UTC +3), για να συμβαδίσει με την αλλαγή που είχε κάνει αρχικά η Ρωσία.

Η Ρωσία, όπως όλα τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη ακολουθούσε τις ίδιες ημερομηνίες αλλαγής με αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλαζε στις 2 π.μ. ώρα Μόσχας (3 π.μ. θερινή ώρα τον Οκτώβρη). Από τις 27 Απριλίου 2011 και με διάταγμα του Ρώσου προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ καθιερώθηκε η θερινή ώρα Μόσχας (+4 UTC) καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μετά από διαμαρτυρίες των κατοίκων ότι το χειμώνα υπήρχε σκοτάδι κατά τις πρωινές ώρες, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αποφάσισε την χρήση μόνιμης χειμερινής ώρας. Αρχίζοντας από τις 26 Οκτωβρίου 2014.

Η Τουρκία ακολουθoύσε τις αλλαγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην ημερομηνία και στην ώρα αλλαγής. Ωστόσο τον Σεπτέμβριο 2016 αποφασίστηκε η μόνιμη χρήση της θερινής ώρας όλο τον χρόνο. Το 2015 είχε παραταθεί μέχρι τις 8 Νοεμβρίου 2015, λόγω εκλογών.

Η αλλαγή στον υπόλοιπο κόσμο

Γενικά η θερινή ώρα δεν χρησιμοποιείται σε χώρες κοντά στον Ισημερινό. Εκεί η ανατολή και η δύση του Ήλιου δεν έχουν μεγάλη διαφορά κατά τη διάρκεια του έτους. Στη Βραζιλία η θερινή ώρα χρησιμοποιείται μόνο στο νότιο τμήμα της.

Ισραήλ

Μέχρι το 2005, το Υπουργείο Εσωτερικών αποφάσιζε κάθε χρόνο για τις ημερομηνίες αλλαγής. Δεν υπήρχε απόλυτος κανόνας για την αλλαγή της ώρας. Υπήρξε μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ της πλειοψηφίας των κοσμικών που ήθελαν να επεκταθεί η θερινή ώρα όσο το δυνατόν περισσότερο και της θρησκευτικής κοινότητας που ήθελε να σταματά πριν από το Γιομ Κιπούρ.

Σαμόα

Το Ανεξάρτητο Κράτος των Σαμόα επρόκειτο να ξεκινήσει τη χρήση της θερινής ώρας τον Οκτώβριο του 2009. Τελικά αναβλήθηκε λόγω του σεισμού και του τσουνάμι που ακολούθησε. Η θερινή ώρα ξεκίνησε στις 26 Σεπτεμβρίου του 2010.

Η αλλαγή στα πλοία

Η αλλαγή της ώρας στα πάσης φύσεως πλοία γίνεται διαχωριζόμενη σε τρία εικοσάλεπτα που μοιράζονται τρεις βάρδιες (4ωρίες) [20.00-24.00, 24.00-04.00 και 04.00-08.00]. Mε μείωση είτε αύξηση κατά 20 πρώτα λεπτά της ώρας, η νέα ώρα θα πρέπει να φαίνεται στος τέλος ως 08.00. Η θερινή ώρα, επειδή θεωρείται εμπορική, δεν λαμβάνεται υπόψη στις αστρονομικές παρατηρήσεις. Παρά ταύτα η θερινή ώρα, για τα κράτη που την ακολουθούν, περιλαμβάνεται στα ναυτικά αλμανάκ.

Συζήτηση περί πλεονεκτημάτων-μειονεκτημάτων

Οι υποστηρικτές της θερινής ώρας γενικά υποστηρίζουν ότι εξοικονομεί ενέργεια. Επίσης, προωθεί την υπαίθρια δραστηριότητα τα καλοκαιρινά βράδια και είναι, επομένως, ευεργετική για τη σωματική και ψυχολογική υγεία. Ακόμα, μειώνει τα τροχαία ατυχήματα, μειώνει το έγκλημα και λειτουργεί θετικά για τις επιχειρήσεις.

Οι διαφωνούντες υποστηρίζουν ότι η πραγματική εξοικονόμηση ενέργειας δεν είναι ξεκάθαρη. Ότι η θερινή ώρα αυξάνει τους κινδύνους για την υγεία, όπως είναι ο κίνδυνος για καρδιακή προσβολή. Ότι μπορεί να διαταράξει τις πρωινές δραστηριότητες και ότι η αλλαγή των ρολογιών δύο φορές το χρόνο προκαλεί οικονομική και κοινωνική αναστάτωση και ακυρώνει τυχόν οφέλη.

Οι αγρότες τείνουν γενικά να αντιτίθενται στη θερινή ώρα.

H συνεχής αλλαγή της ώρας θεωρείται επιζήμια για την υγεία και τη διάθεση, αφού επηρεάζει τον κιρκαδικό ρυθμό.

Meta-ανάλυση

Το 2017 μία meta-ανάλυση 44 μελετών διαπίστωσε ότι η θερινή ώρα οδηγεί μόνο σε 0,34% εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ημέρες εφαρμογής της. Η meta-ανάλυση διαπίστωσε επίσης ότι "η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι μεγαλύτερη για χώρες που βρίσκονται μακρύτερα από τον ισημερινό. Oι υποτροπικές περιοχές καταναλώνουν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια λόγω της θερινής ώρας". Η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί επίσης να αντισταθμιστεί από την επιπλέον χρήση άλλων μορφών ενέργειας, όπως καύσιμου θέρμανσης.

Προβλήματα

Όπως γίνεται κατανοητό, υπάρχουν δύο ίδιες ώρες την ημέρα που αλλάζει η ώρα από θερινή σε χειμερινή. Αν δεν διευκρινιστεί με την προσθήκη της κατάλληλης επέκτασης, τότε δύο γεγονότα που συνέβησαν για παράδειγμα στην Ελλάδα στις 3:30' το πρωί της 30ής Οκτωβρίου 2011, πιθανόν να έχουν μία ώρα διαφορά το ένα από το άλλο. Tο ένα συνέβη στις 3:30' πριν την αλλαγή της ώρας και το άλλο στις 3:30' μετά την αλλαγή.

Πολλά υπολογιστικά συστήματα έχουν τη δυνατότητα αυτόματης αλλαγής. H αλλαγή σε θερινή ώρα πρέπει να γίνεται με το χέρι σε όλα τα υπόλοιπα (ρολόγια χειρός, ρολόγια τοίχου, αυτοματισμοί ποτίσματος κλπ).

Το ύψος της ανατολής και της δύσης του Ήλιου μεταβάλλεται στη διάρκεια το χρόνου. Όμως το πότε είναι κατακόρυφα είναι σχεδόν σταθερό. Η Ελλάδα ανήκει σε μία τέτοια ζώνη. Κάποιες ημέρες τον χρόνο, στις 12 περίπου το μεσημέρι, ο ήλιος πέφτει σχεδόν κατακόρυφα στο κέντρο περίπου του κράτους.

Υπολογιστές

Οι αλλαγές στους κανόνες αλλαγής σε θερινή ώρα προκαλούν προβλήματα και σε αρκετές υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Για παράδειγμα, το 2007 η αλλαγή στους κανόνες στη Βόρεια Αμερική απαιτούσε την αναβάθμιση πολλών συστημάτων πληροφορικής. Η μεγαλύτερη επίπτωση παρατηρήθηκε στα προγράμματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και προγράμματα ημερολογίου όπως το Microsoft Outlook.

Βάση δεδομένων tz

Η βάση δεδομένων tz αντιστοιχεί έναν κωδικό σε μια τοποθεσία. Αυτή η βάση δεδομένων χρησιμοποιείται από πολλά λειτουργικά συστήματα τύπου Unix (Unix-like), από τις βιβλιοθήκες της Java, την βάση δεδομένων Oracle κλπ. Σε κάθε αλλαγή των κανόνων της θερινής ώρας χρειάζεται ανανέωση. Παλαιότερα συστήματα ή περιορισμένα (stripped-down) συστήματα μπορεί να υποστηρίζουν μόνο όσα απαιτούνται από το πρότυπο POSIX. Αυτό επιτρέπει το πολύ έναν κανόνα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όταν γίνει αλλαγή στους κανόνες ενός κωδικού η αλλαγή θα ισχύει και για παλαιότερες ημερομηνίες. Αυτό θα οδηγεί σε λάθη.

Microsoft Windows

Καθώς τα Microsoft Windows αλλάζουν το ρολόι του υπολογιστή σύμφωνα με την τοπική ώρα όπως την ορίζει ο χρήστης δημιουργούνται διάφορα προβλήματα. Ειδικότερα όταν ο υπολογιστής χρησιμοποιείται για δύο διαφορετικά συστήματα (ακόμα και αν αυτά είναι της Microsoft). Ένα παράδειγμα είναι ότι αν έχουμε στον υπολογιστή μας και Windows XP Home και Windows XP Professional ή Windows 2000, μετά την αλλαγή της ώρας το ένα από τα δύο που θα ξεκινήσει (ή τρέχει εκείνη τη στιγμή) θα αλλάξει την ώρα του υπολογιστή. Αν ξεκινήσουμε το δεύτερο σύστημα αυτό θα αλλάξει πάλι την ώρα του ρολογιού του υπολογιστή. Αποτέλεσμα να δημιουργηθεί διαφορά μιας ώρας.

Κάποιες εκδόσεις των λειτουργικών της Microsoft αλλάζουν το ρολόι του υπολογιστή σύμφωνα με την τοπική ώρα, κρατάνε την ώρα δημιουργίας των αρχείων σε ώρα Γκρίνουϊτς και εμφανίζουν την ώρα αλλαγής μετατρέποντας την καταγεγραμμένη ώρα σε τοπική ώρα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα. Το 2008 η Microsoft είχε υποσχεθεί ότι θα διορθώσει αυτό το σφάλμα σε όλες τις μελλοντικές εκδόσεις.