Πώς θα κάνουμε καλύτερα debates

Του Χρήστου Κάππου

Από τις εθνικές εκλογές της άνοιξης του 2004 έως σήμερα το σκηνικό είναι ίδιο και απαράλλακτο. Σε ένα στούντιο της κρατικής τηλεόρασης πέντε με έξι αρχηγοί πολιτικών κομμάτων απέναντι από άλλους τόσους δημοσιογράφους τηλεοπτικών σταθμών. Οι δεύτεροι ρωτούν εναλλάξ τους πρώτους και ο κάθε αρχηγός κόμματος καλείται να δώσει απαντήσεις μέσα σε στενά χρονικά πλαίσια. Συνήθως οι απαντήσεις είναι μάλλον προκάτ. Οι θεματολογίες εκ των προτέρων γνωστές, τα επιτελεία των κομμάτων γνωρίζουν τι συνηθίζει να ρωτάει ο κάθε δημοσιογράφος, οπότε μπορούν να δουλέψουν πάνω σε έναν αριθμό πιθανών ερωτήσεων και να έχουν προετοιμάσει τους αρχηγούς να δώσουν τις σχετικές απαντήσεις. Στο τέλος όλοι μιλάμε για ένα debate που συνιστά «σούπα», για ένα είδος συζήτησης που πρέπει να αλλάξει όταν θα ξαναγίνουν εκλογές στη χώρα.

Βεβαίως κάθε συζήτηση σταματά αφότου η αυλαία των εκλογών πέφτει. Για να πάμε μετά στις επόμενες εκλογές με το ίδιο γνωστό μοντέλο. Ένα μοντέλο που τελικά, όπως όλοι συμφωνούν, δεν προσφέρει κάτι στους ψηφοφόρους. Επομένως σε τι χρειάζονται τα debates;

To άρθρο δημοσιεύτηκε στην Έντυπη Έκδοση του ΦΩΤΟΣ στις 19/6/2023.

Γιορτή Δημοκρατίας

Ήταν Οκτώβριος του 2012, χρονιά προεδρικών εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν βρέθηκα στο Hofstra University στη Νέα Υόρκη προκειμένου να δω από κοντά τη δεύτερη από τις τρεις τηλεοπτικές αναμετρήσεις που διεξήχθησαν ανάμεσα στους δύο υποψήφιους για το προεδρικό αξίωμα των ΗΠΑ, τον δημοκρατικό Μπαράκ Ομπάμα και τον ρεπουμπλικάνο Μιτ Ρόμνεϊ.

Περιδιαβαίνοντας διάφορους χώρους του εν λόγω πανεπιστημιακού ιδρύματος, διαπίστωνες ότι αυτοί θύμιζαν Αρχαία Αγορά. Της μεγάλης αυτής τηλεοπτικής αναμέτρησης προηγήθηκε ένας πολύ σημαντικός αριθμός συζητήσεων και πολλών εκδηλώσεων, στόχος των οποίων ήταν η ανάδειξη των μεγάλων ζητημάτων της χώρας. Την παραμονή του debate, μάλιστα, πραγματοποιήθηκαν οι Εκφράσεις Δημοκρατίας 2012 (Expressions of Democracy 2012), μια μεγάλη σειρά καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, εμπνευσμένες από τα μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά θέματα που απασχολούσαν τις ΗΠΑ και την όλη προεκλογική συζήτηση.

Θα μπορούσε κανείς να μιλά για μια γιορτή της Δημοκρατίας, η οποία ωστόσο δεν περιοριζόταν στο πανεπιστήμιο που φιλοξενούσε τη συζήτηση. Και αυτό γιατί την ίδια ώρα η Επιτροπή Προεδρικών Συζητήσεων (Commission on Presidential Debates) σε συνεργασία με Πανεπιστήμια, Ιδρύματα, Οργανισμούς, Μέσα Ενημέρωσης και Εταιρείες Τεχνολογίας, διεξήγαγε μια πολύ μεγάλη επιχείρηση για την εμπλοκή πολλών εκατομμυρίων πολιτών στον πολιτικό διάλογο πριν, κατά και μετά τη διάρκεια των debates.

Κατανοεί κανείς ότι εάν τα debates έχουν μια πραγματικά μεγάλη χρησιμότητα, η τελευταία έχει να κάνει με την εμπλοκή των πολιτών στον διάλογο προς τις εκλογές, προκειμένου να αντλήσουν νηφάλια εκείνες τις πληροφορίες που χρειάζονται για να ζυγίσουν και την τελική τους απόφαση.

Βεβαίως στην Ελλάδα οι εκλογές δεν διεξάγονται σε σταθερό χρόνο, κάτι που θα επέτρεπε και να κάνουμε πράγματα, η προετοιμασία των οποίων είναι πολύμηνη. Όπως και σε άλλες Κοινοβουλευτικές Δημοκρατίες, η εκάστοτε κυβέρνηση μπορεί να προχωρά σε αιφνιδιαστικές εκλογές πρόωρες. Όμως και εδώ θα μπορούσαμε να οργανώνουμε debates καλύτερα, αρκεί να αποφασίσουμε μερικά βήματα.

Ας ξεκινήσουμε…

Το πρώτο που μας χρειάζεται είναι να βρούμε έναν φορέα ουδέτερο που θα αναλάμβανε τη διοργάνωση αυτών των συζητήσεων. Θα μπορούσε να είναι ένα πανεπιστήμιο ή απλά και μία από τις Σχολές Πολιτικών ή Οικονομικών Επιστημών. Υπάρχουν επίσης κάποιοι αξιόλογοι ελληνικοί οργανισμοί που πραγματοποιούν στη χώρα μας πολύ σημαντικά διεθνή φόρα, με τη συμμετοχή πολιτικών, επιχειρηματιών, πανεπιστημιακών και άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων. Ο ουδέτερος αυτός φορέας θα μπορούσε να αναλαμβάνει τη διοργάνωση, να βάζει τους κανόνες και τα θέματα της εκάστοτε συζήτησης.

Το δεύτερο που θα απαιτούταν είναι να φύγουν αυτές οι συζητήσεις από το studio και να πάνε σε έναν χώρο δημόσιο, όπου και να διεξάγονται παρουσία κοινού. Σε κάποιον χώρο που να αποπνέει κάποιους πολιτικούς συμβολισμούς. Μπορεί να είναι το περιστύλιο του Ζαππείου όπου έχουν συντελεστεί υψίστης σημασίας γεγονότα. Μπορεί να είναι το Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο της Θεσσαλονίκης όπου κάθε Σεπτέμβριο, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, πρωθυπουργοί και άλλοι πολιτικοί αρχηγοί γνωστοποιούν με ομιλίες και συνεντεύξεις Τύπου την ατζέντα των οικονομικών πολιτικών τους.

Το καναδικό μοντέλο

Το τρίτο που έχουμε να κάνουμε είναι να δούμε τα μοντέλα διεξαγωγής debate που χρησιμοποιούνται και σε άλλες Κοινοβουλευτικές Δημοκρατίες. Και εδώ το καναδικό μοντέλο είναι μάλλον το καλύτερο, όχι να αντιγράψουμε, αλλά για να εμπνευστούμε και να καταλήξουμε σε κάτι που θα ακολουθήσουμε στις από εδώ και μπρος εκλογικές αναμετρήσεις.

Οι πολιτικοί αρχηγοί να είναι όρθιοι μπροστά σε πόντιουμ και ένας δημοσιογράφος να συντονίζει τη συζήτηση. Οι ερωτήσεις να γίνονται από απλούς πολίτες. Αφού όλοι θα κάνουν μια πρώτη αρχική τοποθέτηση, απαντώντας στην όποια ερώτηση, κάθε πολιτικός αρχηγός να μπορεί να έχει στη συνέχεια σύντομους κύκλους διαλόγου με τον καθένα από τους άλλους ξεχωριστά. Να πρόκειται για μια απευθείας συζήτηση, όπου όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά θα μπορούν να έρθουν αντιμέτωποι με τον κάτοικο μιας απομακρυσμένης ή υποβαθμισμένης περιοχής, τον μικρό ή τον μεσαίο επιχειρηματία που τον απασχολεί πώς θα τα βγάλει πέρα με το ενεργειακό κόστος, το κόστος των πρώτων υλών και τους φόρους, τον ελεύθερο επαγγελματία, τον απόφοιτο του πανεπιστημίου που διερωτάται αν στην Ελλάδα έχει προοπτική, τον εκπαιδευτικό, τον εργαζόμενο στον χώρο της υγείας ή το υψηλόβαθμο στέλεχος μιας επιχείρησης. Θα είχε ενδιαφέρον ακόμα περισσότερο εάν του debate των αρχηγών προηγούταν ένας αριθμός επιμέρους συζητήσεων με εκπροσώπους από κόμματα και σε μια σειρά πιο ειδικά θέματα, όπως της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας, της οικονομίας, της παιδείας ή του εκσυγχρονισμού του Δημοσίου.

Ένας τέτοιος τρόπος διεξαγωγής debate μάλλον θα έβαζε δυσκολότερα στα πολιτικά κόμματα και στους αρχηγούς... Και σε αυτούς που έχουν ή επιδιώκουν να έχουν κυβερνητικές ευθύνες, αλλά και σε εκείνους που επιζητούν απλά να βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Πιθανόν να ενέπλεκε περισσότερο και όλους εμάς στην πολιτική συζήτηση τις μέρες που προηγούνται των εκλογών. Και αυτό το τελευταίο θα έδινε στον καθέναν από εμάς τη δυνατότητα να πάει στην κάλπη πληροφορημένος καλύτερα...