Εχθρός προ των πυλών: Ένας πόλεμος γοήτρου

Ασχέτως τι γνώμη σχηματίζει ένα μυημένος σινεφίλ για την ταινία του Ανό «Εχθρός προ των πυλών», που προβλήθηκε στις αρχές της χιλιετίας, θα πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι πως πρόκειται για ένα εμβληματικό πολεμικό φιλμ υπό την έννοια ότι πραγματεύεται τη δύναμη του γοήτρου σε ένα αχρείαστο κόσμο, τον κόσμο του πολέμου.

Όσο κι αν συναρπάζει η ιδέα ενός ελεύθερου σκοπευτή που από κοινός θνητός μεταμορφώνεται εν μια νυκτί σε εθνικό ήρωα εν μέσω κοσμοϊστορικών γεγονότων, ας μην ξεχνάμε πως ο πόλεμος παραμένει μια αχρείαστη ρήξη που μόνο συμφορές και όλεθρο μπορεί να φέρει. Η παράλογη σημειολογία του φαίνεται ολοκάθαρα σε αυτή την ταινία, όπου λες και δεν έχει σημασία όλη αυτή η κοσμοχαλασιά, δεν μας ενοχλούν τα εκατομμύρια οι νεκροί, ούτε η φρίκη από τις κατακρεουργημένες σάρκες.

Όλα μπορεί να τα υποφέρει κανείς σε επίδειξη γενναιότητας, αρκεί η αβάσταχτη τραγωδία να αναχθεί τελικά σε μια παρτίδα ανάμεσα σε δύο ευφυείς και δεινούς σκοπευτές. Η τελική έκβαση αυτής της μονομαχίας έχει μόνο σημασία σε βαθμό ώστε να κρίνει σχεδόν και την έκβαση του πολέμου. Η αναγωγή σε δύο πρόσωπα μιας μάχης στην οποία ρίχνονται εκατομμύρια άνθρωποι είναι καλή όταν κάνουμε λογοτεχνία αλλά όταν κοιτάζουμε κατάματα την πραγματικότητα για να γράψουμε Ιστορία είναι τουλάχιστον άστοχη.

Όσο γοητευτικά νέος και αμάραντος αν είναι ο Τζουντ Λο στον πρωταγωνιστικό ρόλο, η αποθέωσή του μέσα στο σφαγείο του Στάλινγκραντ είναι μάλλον αποκρουστική. Κανείς δεν δικαιούται να γίνεται ήρωας στον μαζικό όλεθρο κι η μάχη γοήτρου δεν ταιριάζει σε μια παγκόσμια συμφορά. Επιτέλους μέχρι πού μπορεί να μας οδηγεί ο παραλογισμός αυτών των ανθρώπων που η Ιστορία μας επιβάλλει να θεωρούμε «Μεγάλους άντρες»; Φυσικά ο Βασίλι Ζάιτσεφ δεν είναι παρά ένα πιόνι στο ζατρίκιο της μεγαλομανίας του κι ο όποιος ηρωισμός του είναι στοιχείο αναλώσιμο όπως αναλώσιμοι είμαστε όλοι μας σε μια τέτοια καταστροφή.