Οπενγχάιμερ - Ο σύγχρονος Άμλετ και οι Καραμάζοφ

Ο σύγχρονος κόσμος είναι θεμελιωμένος σε ψευδοδιλήμματα και σε μια γκαιμπελική προπαγανδιστική πολιτική που χωρίζει υποκριτικά την υφήλιο σε κόσμους ελευθερίας και σκοταδισμού. Ένα είναι σίγουρο: Απέχουμε δεκαετίες από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ενεργούμε ακόμα υπό το κράτος ενός ψυχροπολεμικού κλίματος. Φαντάσματα του παρελθόντος μάς καταδυναστεύουν οδηγώντας σε κούφιες δημοκρατίες και αμείλικτες δικτατορίες.

Αυτός ο κόσμος δημιουργεί την προοπτική της αυτοκαταστροφής και οι πιθανότητες να αποφύγουμε κάτι τέτοιο φαντάζουν πια ελάχιστες. Αν τώρα το πυρηνικό ολοκαύτωμα θα είναι απλά το κερασάκι στην τούρτα για ένα πλανήτη που πνέει τα λοίσθια, αυτό για την ώρα δεν μπορούμε να το ξέρουμε.

Η ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν «Οπενχάιμερ» δεν είναι μόνο μια κινηματογραφική βιογραφία του πατέρα της ατομικής βόμβας, μην γελιόμαστε. Είναι πρωτίστως η βιογραφία αυτού του αλλοπρόσαλλου κόσμου, της Ιστορίας του, των πολιτικών, των επιστημόνων, της αφέλειας και της ασυγχώρητης αθωότητας των απλών ανθρώπων.

Ο Οπενχάιμερ ήταν ένας πρίγκιπας βγαλμένος από τα σκοτάδια του σαιξπηρικού Άμλετ, που υπέκυψε στον τσαρλατανισμό των πολιτικών και στρατιωτικών, ο άνθρωπος που έκανε πραγματικότητα τα τοπία της Αποκάλυψης και την Δαντική κόλαση. Ήταν περισσότερο μια πολιτική φιγούρα και λιγότερο μια προσωπικότητα της επιστήμης, ένας μεφιστοφελικός Ιβάν Καραμάζοφ, που φαίνεται να μεταμελήθηκε όταν ήταν ήδη πολύ αργά.

Η ιστορία της ατομικής βόμβας περιέχει κάποια ανεξήγητα κενά, όπως κάθε ιμπεριαλιστική κίνηση πάνω στο ζατρίκιο της Ιστορίας. Από την εποχή του Τρωικού πολέμου, όταν η αρπαγή της Ωραίας Ελένης ήταν μια βολική εξήγηση για τον Μυκηναϊκό επεκτατισμό, οι πλανητάρχες σχεδίαζαν πάντα με προφανή ψευδοδιλήμματα τις επιθέσεις τους. Τη στιγμή που η Γερμανική θηριωδία είχε κατασταλεί και ο Χίτλερ είχε αυτοκτονήσει, ενώ οι Ιάπωνες ήταν φανερό ότι δεν θα άντεχαν μόνοι τους να σηκώσουν άλλο το βάρος ενός πολέμου, τι νόημα ακριβώς είχε η ρίψη της ατομικής βόμβας σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι; Έπρεπε με κάποιο τρόπο να δείξει η Αμερική ποιος θα ήταν το αφεντικό της νέας εποχής.

Η Οπενχαϊμερική άποψη της Ιστορίας στο επιστημονικό και πολιτικό θρίλερ του Νόλαν είναι μια σύνθεση που προσπαθεί να συμφιλιώσει το ιστορικά προφανές με τα κίβδηλα διλήμματα μιας εποχής που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας (Ας θυμηθούμε το παράδειγμα της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας με συνοπτικές διαδικασίες). Παρά τις υποδειγματικές ερμηνείες του Κίλιαν Μέρφι, του Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ και των άλλων, το ιδεολογικό υπόστρωμα της ταινίας κινείται στο γκαιμπελικό πλάνο της παγκόσμιας Ιστορίας με μικρές αναλαμπές ενδιάμεσα, όπου η συνείδηση κάποιων επιστημόνων κρούει εκ των υστέρων τον κώδωνα του κινδύνου.

Κανείς δεν διδάχτηκε τίποτε από την πρόβα του πυρηνικού ολοκαυτώματος, ο ίδιος ο Οπενγχάιμερ ως μεταμελημένος Άμλετ ή Ιβάν Καραμάζοφ δεν πείθει καθόλου κι αν πρέπει κανείς να προβλέψει τα μελλούμενα θα πρέπει εκτός από την σαιξπηρική ατμόσφαιρα να συμβουλευτεί και την ντοστογιεφσκική θέαση του κόσμου, το ειδκό βάρος των ιδεολογιών, της επιστήμης, της θρησκείας, της παιδείας και των θεσμών σε ένα κόσμο που καταρρέει ηθικά και αισθητικά εδώ και δεκαετίες. Στον κόσμο αυτό ο κινηματογράφος, ακόμα και στις καλύτερες στιγμές του, χρησιμοποιείται για το ξέπλυμα πολιτικών και επιστημόνων, του αγροίκου πλουτισμού και ενός άκρατου και αλόγιστου ιμπεριαλισμού.