Καραντίνα: Κίνδυνος και ευκαιρία

Δεν επιδέχεται αμφισβήτησης ότι το παν αυτή τη στιγμή είναι η δημόσια υγεία και η προστασία της από την επιδρομή του κορονοϊού. Σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η συνέχιση μιας μεγάλης προσπάθειας έως την τελική επικράτηση σε βάρος της ασθένειας που εξαπλώθηκε με φονική επίδραση στον παγκόσμιο πληθυσμό. Αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο. Προσπάθεια σε κάθε τομέα. Σε επιστημονικό, σε πολιτικό, σε κοινωνικό, σε ατομικό. Με τη λήψη των μέτρων που επιβάλλονται για να σωθούν ζωές, να ανακαλυφθεί το αντίδοτο, να οργανωθούν ή αναδιοργανωθούν συστήματα υγείας. Με υπεράνθρωπες σε κάποιες περιπτώσεις προσπάθειες γιατρών και νοσηλευτών που δίνουν την μάχη στην πρώτη γραμμή, με γενναιότητα και αυτοθυσία.

Σε όλο αυτό το περιβάλλον φόβου, ανησυχίας, εγκλωβισμού, αναστάτωσης και διαφορετικής ζωής λόγω της πανδημίας, δημιουργούνται παράπλευρα προβλήματα με πολύ μεγάλη σοβαρότητα για τη δύναμη που απαιτείται την ώρα της κρίσης, αλλά και τις συνέπειες που θα υπάρξουν όταν αυτή φτάσει σε ύφεση ή σε οριστική αντιμετώπιση. Οι οικονομικές συνέπειες που ήδη εντοπίζονται και σίγουρα θα συνεχίσουν να υφίστανται στο μέλλον εξ΄αιτίας του ιού είναι μεγάλες. Με ταυτόχρονες συνέπειες στην ίδια τη ζωή των ανθρώπων στον πλανήτη, τόσο από πλευράς ποιότητας ή ακόμη και βιωσιμότητας, αλλά και με επιδράσεις στην ψυχική υγεία τους. Με την εσωτερική δύναμη καθοριστική για τον καθένα, αλλά και με την ανάγκη βοήθειας όχι μόνο στο υλικό στοιχείο, αλλά και στην επανένταξή τους σε μια κοινωνία που ασφαλώς θα είναι διαφορετική. Για να μιλήσουμε με «αθλητικούς όρους» χρειάζεται ένα πολύ δυνατό «ρόστερ». Μια πολύ δυνατή ενδεκάδα, αλλά και με ισχυρές εφεδρείες. Τόσο συλλογικά, όσο κυρίως για τον καθένα ξεχωριστά.

Πολλά είναι τα ερωτήματα που έχουν γεννηθεί στην εποχή της υγειονομικής κρίσης και των αυστηρών μέτρων προστασίας, σχετικά με τους τρόπους άμυνας στον εγκλεισμό, τις λιγότερες δυνατές διαταραχές αυτής της διαφορετικότητας στον τρόπο ζωής, την επιρροή που θα έχει όλη αυτή η πρωτόγνωρη περιπέτεια στη συνέχεια. Όταν ο ιός θα καταπολεμηθεί, όταν σταδιακά θα αρχίσει η προσπάθεια επιστροφής στην κανονικότητα. Ζητήσαμε κάποιες απαντήσεις από ειδικό που ζει «από μέσα» ετούτες τις δύσκολες ημέρες το μείζον πρόβλημα. Και βρίσκεται σε ομάδα συντονισμού για μια άλλη μάχη, η οποία συνδέεται με τις υπόλοιπες που δίδονται.

Η Αιμιλία-Μαρία Λεγάκη είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια (Ε.ΔΙ.Π. Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αιγινήτειο Νοσοκομείο), η οποία συμμετέχει στην τετραμελή επιτροπή εποπτείας των συναδέλφων της που εργάζονται αυτή την περίοδο εθελοντικά για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των πολιτών που αντιμετωπίζουν προβλήματα, η επίλυση των οποίων επιχειρείται μέσω επικοινωνίας με την τηλεφωνική γραμμή 10306. Η υπηρεσία της τηλεφωνικής υποστήριξης οργανώνεται υπό τις επιστημονικές κατευθύνσεις και την εποπτεία της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Επίσης, σε επιστημονικό και επιχειρησιακό επίπεδο, συνεργάζονται η Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης & Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ», η οποία συμμετέχει με πάνω από 160 ειδικούς από 40 φορείς, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), ο μη κερδοσκοπικός Σύλλογος «Το Χαμόγελο του Παιδιού», καθώς και μεγάλος αριθμός εθελοντών ψυχολόγων, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν άμεσα σε σχετική πρόσκληση του Υπουργείου Υγείας.

Ευχαριστούμε για τον χρόνο σας και για την προσπάθεια που καταβάλλετε. Τι ακριβώς προσφέρει αυτή η υπηρεσία υποστήριξης και πώς μπορεί κάποιος να απευθυνθεί για τη βοήθεια που χρειάζεται;

«Πρόκειται για μια γραμμή 24ωρης κάλυψης που περιλαμβάνει παροχή ψυχολογικής στήριξης, ψυχιατρικής βοήθειας σε πάσχοντες από ψυχικό νόσημα, ψυχολογικής στήριξης παιδιών και οικογενειών, ψυχολογικής στήριξης υγειονομικού προσωπικού που επίσης είναι πολύ απαραίτητη λόγω της τεράστιας προσπάθειας που καταβάλλουν, όπως και κοινωνικής στήριξης. Είναι σε γενικές γραμμές μια υπηρεσία συμβουλών, διαλόγου και ελπίδας και δίνει τη δυνατότητα σε όλους να νιώσουν ότι έχουν στήριξη και να μπορέσουν να έρθουν πιο κοντά στην αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων. Η γραμμή ψυχοκοινωνικής στήριξης είναι ένας τρόπος επικοινωνίας για όλους. Συνεπώς έχει απενοχοποιητική λειτουργία και έτσι μας καλούν άνθρωποι με επείγουσες και ειδικές ανάγκες όπως θύματα ενδοοικογενειακής βίας ή άτομα με αυτοκτονικό ιδεασμό, τα οποία διστάζουν να πάρουν στις πιο ειδικές γραμμές. Εμείς τους ενισχύουμε να εκφράσουν το πρόβλημά τους, τους στηρίζουμε με ειδικές παρεμβάσεις και τους βοηθάμε να κατευθυνθούν στα αρμόδια θεραπευτικά πλαίσια, έχοντας διασφαλίσει ,κατά το δυνατόν,την προστασία τους».

Πόσο ευρεία είναι η επικοινωνία που υπάρχει έως τώρα από την έναρξη της λειτουργίας αυτής της τηλεφωνικής γραμμής και ποια ακριβώς ζητήματα αναφέρονται προς βοήθεια;

«Ένα μεγάλο ποσοστό είναι γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας τα 50 έτη. Οι περισσότεροι που επικοινωνούν είναι έγγαμοι, αλλά υπάρχει κι ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που δεν βρίσκονται σε γάμο. Αναφέρουν αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης συνήθως, καταπίεσης λόγω των περιοριστικών μέτρων, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις την ανησυχία τους για τον ιό έστω κι αν δεν πρόκειται για άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Κι ένα άλλο ποσοστό αναφέρεται στην πίεση που αισθάνεται λόγω των οικονομικών προβλημάτων που έχουν προκύψει, με τη μεταβολή των επαγγελματικών συνθηκών τους αυτό το διάστημα. Κυριαρχεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων η αγχώδης συμπτωματολογία, τα καταθλιπτικά συμπτώματα».

Άρα οι λόγοι επικοινωνίας είναι τόσο η ίδια πανδημία όσο και η καραντίνα που έχει επιβληθεί.

«Ακριβώς. Αισθάνονται οι άνθρωποι απειλή για τη ζωή τους ή για τη ζωή των αγαπημένων προσώπων τους. Αλλά και πίεση για τον περιορισμό στις μετακινήσεις. Συνήθως επικοινωνούν σε περίπτωση που υπάρχει υποψία ότι κάποιος μπορεί να είναι φορέας ή κάποιο άτομο του περιβάλλοντός του, ενώ σε ό,τι αφορά την διακοπή της κανονικότητας έχει ασφαλώς μεγάλη σημασία το χρονικό διάστημα των περιορισμών, η συγκεκριμένη φάση της ζωής τους ή το συγκεκριμένο οικογενειακό πλαίσιο».

Ποιες είναι οι πιο «επικίνδυνες», να το πω έτσι, κατηγορίες ανθρώπων ώστε να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους προβλήματα αυτή την περίοδο της κρίσης;

«Κυρίως πρόκειται για ηλικιωμένους, ειδικά εάν αντιμετωπίζουν κάποια χρόνια νοσήματα. Επίσης παιδιά ή έφηβοι που ανησυχούν και για το θέμα με τα σχολεία τους, τις εξετάσεις κλπ. Στρες έντονο υπάρχει, φυσικά, σε όσους βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της πανδημίας, στους γιατρούς, στους νοσηλευτές, σε όσους έρχονται σε επαφή με ασθενείς. Αλλά φυσικά και σε ήδη πάσχοντες από ψυχική διαταραχή».

Και ποια είναι ακριβώς τα συμπτώματα που παρατηρούνται σε αυτές τις κατηγορίες ατόμων, όσον αφορά στην ψυχική τους κατάσταση;

«Μπορεί να νιώθουν φόβο. Να έχουν διαταραχές στον ύπνο τους. Να οδηγούνται σε καταχρήσεις αλκοόλ, καπνίσματος ή ψυχοδραστικών ουσιών. Επίσης να αισθάνονται θλίψη ή ανία λόγω της διακοπής ευχάριστων συνηθειών που είχαν στην καθημερινότητά τους. Κάποιοι νιώθουν και στιγματισμό. Δηλαδή ανησυχούν να μη θεωρείται από τον περίγυρό τους ότι έχουν προσβληθεί οι ίδιοι από τον ιό».

Σε ό,τι αφορά τις οικογένειες, ποια είναι τα προβλήματα που παρουσιάζονται αυτή την περίοδο και ποιοι είναι κάποιοι τρόποι αντιμετώπισης αυτών των ζητημάτων;

«Υπάρχουν όντως σημαντικές δυσκολίες και πράγματι έχει παρατηρηθεί αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας από τον εγκλεισμό, από το άγχος που έχει προκαλέσει σε όλα τα επίπεδα ο κορονοϊός, αλλά και από τις διαφωνίες που ήδη υπήρχαν στο σπίτι. Σε οικογένειες με συγκρουσιακές σχέσεις και αύξηση της έντασης, υπάρχει η ανάγκη ανακωχής, ηρεμίας όσο είναι δυνατόν, όπως και προστατευτικότητας των μελών. Όσον αφορά στα παιδιά, οι γονείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τα περιοριστικά μέτρα και μια βασική προσπάθεια θα πρέπει να είναι η δημιουργική απασχόλησή τους. Στα παιδιά θα πρέπει να λέμε την αλήθεια για το πρόβλημα με τον κορονοϊό, με τρόπο που να είναι κατανοητός αναλόγως με την ηλικία τους. Και οι γονείς θα πρέπει να προσπαθούν στην καθημερινή επαφή με τα παιδιά τους να κρύβουν όσο μπορούν αυτά που νιώθουν οι ίδιοι ως συνέπεια της πανδημίας. Να μην τα μεταφέρουν στα παιδιά, διότι τα συναισθήματα μεταδίδονται. Οι έφηβοι σίγουρα αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον περιορισμό στο σπίτι και σαφώς χρειάζονται στήριξη καθώς, όπως είπα νωρίτερα, έχουν το πρόσθετο άγχος με τις εξετάσεις τους στα σχολεία, με τις ημερομηνίες, με τον τρόπο διαβάσματος και όλα όσα έχουν σχέση με αυτόν τον τομέα.Καθώς τους χαρακτηρίζει αυξημένη ανάγκη αυτονόμησης και κοινωνικοποίησης είναι αναμενόμενο να στραφούν στην πολύωρη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Οι γονείς θα μπορούσαν να διαμορφώσουν συμφωνία μαζί τους για τις ώρες έκθεσης στο διαδίκτυο»

η γραμμη ψυχοκοινωνικης στηριξης ειναι μια γραμμη για ολους και,συνεπως,εχει αποενοχοποιητικη λειτουργια και ετσι μας καλουν ανθρωποι με επειγουσες και ειδικες αναγκες οπως θυματα ενδοοικογενειακης βιας ή ατομα με αυτοκτονικο ιδεασμο τα οποια δισταζουν να παρουν στις πιο ειδικες γραμμες.Εμεις τους ενισχυουμε να εκφρασουν το προβλημα τους,τους στηριζουμε με ειδικες παρεμβασεις και τους βοηθαμε να κατευθυνθουν στα αρμοδια θεραπευτικα πλαισια εχοντας διασφαλισει ,κατα το δυνατον,την προστασια τους

».

Ας μιλήσουμε για την ίδια την καραντίνα, για όσα επιφέρει ψυχικά στον άνθρωπο και για το πώς θα επηρεαστεί ο καθένας στην κοινωνική επανένταξή του όταν σταματήσει αυτό το πρόβλημα. Πώς θα είναι γενικότερα οι σχέσεις των ανθρώπων στην κοινωνία μετά τον κορονοϊό…

«Πρόκειται για μία κρίση. Και η κρίση, όπως περιγράφεται στο περίφημο κινεζικό ιδεόγραμμα, είναι κίνδυνος και ευκαιρία. Ο κίνδυνος είναι η απειλή για τη ζωή, το άγχος, η αβεβαιότητα, η απομόνωση. Η ευκαιρία είναι η συνάντηση με τον εαυτό μας, η συμφιλίωση μαζί του, η αυτορύθμιση, η δημιουργική απασχόληση, το ενδιαφέρον για πράγματα που δεν περιέχουν άλλους, αλλά και η ουσιαστική επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, καθώς υπάρχει μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο έστω και σε εποχή καραντίνας. Για την επόμενη μέρα, σημαντικό θα είναι να εστιάσει κανείς σε δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα του. Να βιώνει θετικά συναισθήματα που συσχετίζονται άμεσα με την αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας, της ικανότητας προσαρμογής και τελικά να αποκομίζει κάποια οφέλη. Αν ο άνθρωπος καταφέρει να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία, ζήσει αυτό το διάστημα ποιοτικά, δημιουργικά και συμφιλιωθεί με τον εαυτό του, θα είναι κέρδος. Θα ενισχύσει τις εφεδρείες του και θα τον βοηθήσει να ξεπεράσει αυτή την κρίση. Εάν όμως δώσει έμφαση στον κίνδυνο, μπορεί πράγματι η επιστροφή στην κανονικότητα να μην είναι ομαλή. Φυσικά οι οικονομικές δυσκολίες είναι ένα μεγάλο εμπόδιο, όπως παίζει ρόλο και το χρονικό διάστημα της διάρκειας αυτών των μέτρων. Είναι αναλόγως με τον άνθρωπο, αλλά στην παρούσα φάση είναι απαραίτητη η αποφυγή της οξύτητας που δεν προσφέρει κάτι και δεν επιλύει διαφορές και προβλήματα».

Ποια περιστατικά απ’ όσα έχουν συμβεί στη μέχρι τώρα λειτουργία της γραμμής επικοινωνίας και στήριξης, σας έχουν κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση;

«Είναι πολλές οι περιπτώσεις. Μπορώ να θυμηθώ αυτή τη στιγμή έναν άνδρα χωρίς κάποιο νόσημα ή που να έχει προσβληθεί από τον ιό, ο οποίος μας ρωτούσε πώς θα μπορέσει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι η γυναίκα του θα λείπει για μερικές ημέρες από το σπίτι επειδή χρειάζεται να κάνει μια επέμβαση στο νοσοκομείο. Ή μια άλλη περίπτωση μιας γυναίκας της οποίας η αδερφή πάσχει από παρανοϊκό ιδεασμό, είναι καχύποπτη. Και μας ρωτούσε πώς να αντιδράσει, διότι η αδερφή της θεωρεί ότι θα κολλήσει τον ιό. Γενικά οι περισσότεροι που επικοινωνούν έχουν ή ίδιοι κάποια ψυχική διαταραχή ή ζουν μαζί με ανθρώπους που έχουν αυτά τα προβλήματα. Και ανησυχούν μήπως ο εγκλωβισμός επηρεάσει τους συγγενείς τους, ζητώντας συμβουλές».

Γενικά οι οδηγίες που μπορεί να δοθούν στο ευρύ κοινό από τους ψυχολόγους γι΄αυτό το διάστημα παραμονής στο σπίτι, ποιες είναι;

«Αυτό που βοηθάει είναι να υπάρχει επαρκής, έγκυρη και τακτική πληροφόρηση για την κατάσταση, αλλά από μία πηγή και μόνο μία φορά την ημέρα. Επίσης να υπάρξει κατανόηση για την ανάγκη της καραντίνας. Ότι είναι ακριβώς ανάγκη, δηλαδή, όχι υποχρέωση. Να συσχετίζεται και με τον αλτρουισμό, ότι είναι ευθύνη μου να προστατεύσω τον εαυτό μου ώστε να προστατεύσω και τους άλλους. Λέμε επίσης σε όσους επικοινωνούν να υπάρχει πρόσβαση σε προμήθεια βασικών αγαθών και σε ιατρική φροντίδα. Να διατηρούν επικοινωνία με σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή τους. Να φροντίζουν τη σωματική υγεία τους γιατί παίζει ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Και να υπάρχει ένα πρόγραμμα στην καθημερινότητά τους αυτό το διάστημα, το οποίο να προσπαθούν να τηρούν».

Κι επειδή είμαστε αθλητική εφημερίδα, να σας ρωτήσω πώς επηρεάζονται οι αθλητές από αυτή την κρίση και την αναγκαία παραμονή στο σπίτι τους. Πόσο θα παίξει ρόλο για την ομαλή επιστροφή τους στις αγωνιστικές δραστηριότητές τους;

«Από την γενικότερη εμπειρία μου, θα μπορούσα να πω ότι για τους αθλητές είναι περισσότερο εύκολη η προσαρμογή σε αυτές τις συνθήκες. Πολύ απλά γιατί είναι συνηθισμένοι περισσότερο από άλλους τομείς, να έχουν μεγαλύτερη πειθαρχία στη ζωή τους, να συνεργάζονται με βάση κάποιους κανόνες, να συγκεντρώνονται με κάποιους περιορισμούς για την προετοιμασία τους, την προπόνησή τους κλπ. Το διάστημα της καραντίνας μπορεί να είναι για τους αθλητές ένα διάστημα χαλάρωσης και προσωπικής απόλαυσης, την ώρα φυσικά που θα έχουν και τη δυνατότητα να συνεχίσουν την σωματική άσκηση που μπορεί να τους προσφέρει εκτόνωση σε αυτή την περίοδο απομόνωσης. Οι αθλητές υψηλού επιπέδου και μεγαλύτερης οικονομικής άνεσης έχουν και τη δυνατότητα να νιώσουν ότι μπορούν να προστατεύουν τους συνανθρώπους τους σε τέτοιες στιγμές, με κάποιες προσφορές που κάνουν και με τη βοήθεια που μπορούν να δώσουν στη μάχη για την καταπολέμηση της ασθένειας. Κι αυτό είναι σημαντικό και για τη δική τους εσωτερική ικανοποίηση».

Σας ευχαριστώ τόσο για τις απόψεις σας, όσο και για τον τρόπο που τις παρουσιάσατε ώστε να είναι κατανοητός στο ευρύ κοινό και με όσο το δυνατό λιγότερους και δυσνόητους επιστημονικούς όρους, κάτι που σας ζήτησα εξ΄αρχής.

«Ευχαριστώ, εύχομαι υγεία, εσωτερική δύναμη και υπομονή σε εσάς στο ΦΩΣ και στο fosonline.gr, σε όλους τους αναγνώστες σας και σε όλους τους συνανθρώπους μας»…