Θουκυδίδης - Η αυτοκρατορία του ύφους

Οι δύο μεγάλοι αφηγητές του κόσμου -η Ιστορία και η λογοτεχνία- αναζητούν στα πρόσωπα, στα γεγονότα, στη μεγάλη και μικρή καθημερινότητα το νόημα του κόσμου.

Στο αλισβερίσι της αφήγησης δεν είναι εύκολο να διακρίνεις τι είναι αλήθεια και τι μυθοπλασία. Ακόμα και η περίφημη ιστορική έρευνα που βασίζεται σε αδιάσειστα τεκμήρια «μπάζει» συχνά από την υποκειμενικότητα της ανθρώπινης μαρτυρίας. Αναρωτιέται όμως κανείς αν έχει σημασία η ιστορική αλήθεια στη διαμόρφωση της άποψής μας για τον κόσμο.

Ανατρέχοντας στα γραπτά του Θουκυδίδη ένα είναι σίγουρο: Ο Αθηναίος ιστορικός θεμελίωσε την αυτοκρατορία του ύφους, δαμάζοντας ένα πλούσιο γλωσσικό υλικό με συντακτικές και γραμματικές καινοτομίες δικής του επινόησης. Ο Θουκυδίδης γράφει σε μια γλώσσα ιδιωτική, αυστηρά προσωπική, επιτυγχάνοντας φωτοσκιάσεις ακρίβειας και ηθελημένης αοριστίας.

Αν επικεντρωθούμε στο αφηγηματικό ύφος, με την τεχνηέντως βαρυσήμαντη φωνή και τα αυστηρά μέτρα που τηρούνται στην μορφή του κειμένου, αντιλαμβανόμαστε πως ο Θουκυδίδης ζύγιζε βασανιστικά τη γλώσσα του, αντλώντας ένα μουσικό απόσταγμα από τις λέξεις.

Ταυτόχρονα θα πρέπει να του αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι είναι αυτός που ανέδειξε τη δυναμική της παραγράφου στον πεζό λόγο και στη μεγάλη αφήγηση. Η Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου που εξελίσσεται σαν ένα ιστορικό μυθιστόρημα του καιρού μας, οικοδομείται παράγραφο-παράγραφο σε σημείο ώστε η λέξη να χάνει τον χαρακτήρα της γλωσσικής μονάδας και να εντάσσεται απλά σε ένα μεγαλύτερο σύνολο.

Η εισαγωγική παράγραφος του Πελοποννησιακού Πολέμου «είναι όλα τα λεφτά» και οδηγεί σε ένα αφηγηματικό κρεσέντο που κορυφώνεται στο αριστουργηματικό «το μεν ευθύς, το δε και διανοούμενον». Ο Θουκυδίδης είναι ασφαλώς η μεγαλύτερη στιγμή στην ιστορία του ύφους που καταδεικνύει την αναμφίβολη υπεροχή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας μέσα από τα ίδια τα έργα της.